Asperger Sendromu günümüzde resmi olarak konulan bir tanı olmamakta ve otizm spektrum bozukluğu olarak geçmektedir.
Otizm spektrum bozukluğu sosyal, iletişimsel ve davranışsal zorlukları içermektedir. Yaşanan zorluklar hafif ya da şiddetli olabileceği gibi farklı seviyelerde de olabilir.
Asperger Sendromlu kişilerin konuşma becerilerinde ya da bilişsel gelişimlerinde gecikme görülmemektedir. Bu nedenle bu kişiler günlük işlerini kendi kendine halledebilmektedir. Bununla birlikte Asperger Sendromu olan kişilerde sosyal becerilerde sorunlar görülür. Bu kişiler genelde belli bir konu üzerine obsesif bir şekilde odaklanırlar ya da aynı davranışları tekrar tekrar sergilerler.
Otizmli kişilerden bahsedilirken yüksek işlevli otizm terimini duymuş olabilirsiniz. Yüksek işlevli otizm, bir tanıyı ifade etmekten ziyade kişinin otizm spektrumunda bulunan diğer insanlara göre daha az desteğe ihtiyaç duyduğunu ifade etmektedir. Asperger Sendromlu kişiler genelde bu kategoride yer almaktadır.
Asperger Sendromunda görülen başlıca belirtiler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Sosyal etkileşimlerde zorluk yaşama
- Tekrarlayıcı davranışlar sergileme
- Fikirlerinde ve inançlarında diretme
- Kurallara ve rutinlere odaklanma
İçindekiler
Otizm ve Asperger Sendromunun Farkı Nedir?
Asperger Sendromu günümüzde Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’na (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders veya kısaca DSM) göre başlı başına bir teşhis değildir.
Asperger Sendromunda görülen belirtilerin hepsi otizm spektrum bozukluğu altında kabul edilmektedir. Bununla birlikte pek çok kişinin Asperger Sendromu terimini kullandığına şahit olabilirsiniz.
Asperger Sendromu ve otizm spektrum bozukluğu arasındaki temel fark, Asperger Sendromu olanların daha hafif otizm belirtilerine sahip olması ve güçlü dil becerilerine sahip olmasıdır.
Asperger Sendromu Neden Olur?
Asperger Sendromu’nun nedeni tam olarak bilinmese de bu sendromun, beyin gelişiminde değişikliklere neden olan genetik ve çevresel faktörlerle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Asperger Sendromu aynı ailedeki bireylerde görülebildiği için genetik bir sorun olduğu düşünülmektedir. Bazı araştırmalar ise gebeliğin erken dönemlerinde çevresel faktörlerin etkili olduğunu öne sürse de bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
Asperger Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Asperger Sendromu olan çocukların entelektüel becerileri orta ila yüksek aralıkta olsa da becerileri farklılık gösterebilir. Örneğin, bazı çocuklar güçlü sözel becerilere sahip olabilir, ancak sözel olmayan becerileri daha zayıf olabilir.
Bu çocuklar genelde sevdikleri konular hakkında son derece bilgi sahibi olurlar. Yaşlarına göre dil becerileri ileri düzeyde olabilir ve tartışma başlatmaya eğilimlidirler.
Bununla birlikte Asperger Sendromu olan çocuklar genelde sosyal işaretleri kaçırır ve dili yanlış bir şekilde yorumlarlar. Bu nedenleri şakaları anlamakta zorluk çekebilir ya da bazı şeyleri tam olarak kelime anlamlarıyla algılayabilirler.
Genellikle değişimi sevmeyen bu çocukları belli rutinlerinin ve ritüellerinin olmasından hoşlanırlar.
Çocukta Asperger Sendromu olup olmadığını anlamak için öncelikle sosyal etkileşim becerilerine bakılabilir:
- Diğer insanlarla etkileşime geçebilme, ancak sohbeti sürdürmekte zorluk çekme
- Diğer insanlarla gerçekten ilgilendiklerinden değil, bir şeye ihtiyaçları olduğunda ya da kendilerini ilgilendiren bir şey hakkında konuşma
- Garip ve çekingen şekilde etkileşim kurma (göz temasından kaçınma ya da mecazi anlamda konuşulan şeyleri anlamamama)
- Yetişkinlerle çocuklardan daha kolay iletişim kurma
İletişim ve dil becerileri konusunda ise şunlara bakılabilir:
- Çok fazla konuşma
- Kelimeleri normal gelişim döneminde bir arada kullanma (2 yaş civarı)
- Diğer insanlarla kendi çıkarları için iletişim kurma
- Düz ve monoton bir ses tonu kullanma
- Soruları yanıtlama, ancak konu ilgisini çekmiyorsa soru sormama
- Tekrarlayıcı ve sürekli davranışlar
Asperger Sendromu olan çocuklarda şu davranışlar görülebilir:
- Belli konulara yoğun ilgi duyma ve ilgilendikleri alanlarla ilgili çok bilgili olma
- Rutinleri ve kuralları tercih etme
- Her şeyin aynı kalmasını isteme ve değişimi sevmeme
Asperger Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Asperger Sendromu’nun belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte bu sendroma sahip olan kişilerin davranışlarından bazı benzerlikler bulunabilmektedir. Çocuğunuzun Asperger Sendromu’na sahip olabileceğini düşünüyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanız gerekir. Uzman, çocuğu aşağıdaki konularda değerlendirecektir:
- Dil becerileri
- Sosyal etkileşimler
- Konuşurken yüz ifadeleri
- Diğer insanlarla etkileşime girmeye gösterilen ilgi
- Değişikliğe karşı gösterilen tavır
- Motor koordinasyon ve motor beceriler
Otizm spektrum bozukluğunda olan bazı çocuklar, dikkat eksikliği hiperkativite bozukluğu (DEHB) teşhisi almış olabilirler. Ancak bu bozukluğun belirtilerinin çocuğunuza uymadığını düşüyorsanız, başka bir uzmana danışmayı düşünebilirsiniz.
Asperger Sendromu Tedavisi
Her çocuk farklı olduğu için Asperger Sendromunda her çocuğa uygun tek bir tedavi olduğundan bahsedilemez. Doktorunuz, uygun tedaviyi belirlemek adına farklı tedaviler deneyebilir ve sonrasında işe yarayan tedavinin hangisi olduğuna karar verebilir.
Asperger Sendromu’nun tedavisinde şunlar yer alabilir:
- Sosyal beceri eğitimi: Grup seansında ya da birebir seanslarda çocuğa diğer insanlarla nasıl etkileşime gireceği ve kendisini nasıl daha doğru bir şekilde ifade edebileceği öğretilir.
- Dil ve konuşma terapisi: Bu terapi ile çocuğun iletişim becerilerinin gelişmesi sağlanır. Bu sayede çocuk konuşurken hep aynı ses tonu ile konuşmak yerine sesini alçaltıp yükseltmeyi öğrenebilir. Aynı zamanda iki yönlü iletişimi ve el hareketleri ve göz teması gibi sosyal işaretleri anlamayı öğrenir.
- Bilişsel davranışsal terapi: Terapide çocuğa düşünce şeklini değiştirmesi öğretilir. Çocuk bu sayede duygularını ve tekrarlayıcı davranışlarını daha iyi kontrol edebilmeyi öğrenir. Bu sayede öfke krizi ve takıntı gibi şeylerle daha kolay başa çıkabilir.
- Ebeveyn eğitimi: Ebeveyn, çocuğunun terapisinde kullanılan teknikleri öğrenerek bunlar üzerinde çocuğuyla birlikte evde çalışabilir. Ayrıca ebeveynler kendileri için de danışmanlık almayı düşünebilir.
- Uygulamalı davranış analizi: Bu teknikte çocuk, pozitif sosyal ve iletişimsel beceriler bakımından teşvik edilirken negatif olanlar engellenir.
- İlaç: Asperger Sendromu ya da otizm spektrum bozuklukları için belli bir ilaç bulunmamakla birlikte bu bozukluklarla ilgili olarak ortaya çıkabilen diğer belirtilere yönelik ilaçlar kullanılabilir. Örneğin, Asperger Sendromu olan kişilerde anksiyete ve depresyon gibi sorunlar görülebilir ve bunların tedavisi için ilaç kullanımı gerekebilir.
Asperger Sendromlu Çocuklar Okula Nasıl Uyum Sağlayabilir?
Asperger Sendromlu çocuklar ve ergenler okul hayatında zorluk çekebilmektedir. Bu çocuklar öğrenme zorlukları çekebilir ve odaklanmakta veya sakin kalmakta zorluk yaşayabilir. Çocukların okula daha kolay uyum sağlamaları adına özel eğitim faydalı olabilir.
Bireyselleştirilmiş eğitim programı ile ebeveyn ve veliler koordineli bir şekilde çalışabilir. Bu sayede çocuğun eğitimi belirtilerine göre uygun hale getirilebilir. Örneğin, günlük rutinler belirlenebilir, akademik hedefler koyulabilir, kişisel ders programları oluşturulabilir, sosyal beceriler üzerine çalışılabilir ve öz denetim teknikleri öğrenilebilir.
Asperger Sendromlu Çocuğu Olanlar Ne Yapabilir?
Çocuğunuz Asperger Sendromu ya da otizm spektrum bozukluğuna sahip olduğu teşhisini aldıysa aklınızda bazı soru işaretleri olabilir. Bu konuda size en fazla yardımcı olacak kişiler, ruh sağlığı uzmanları olacaktır. Bununla birlikte günlük hayatınızda yapacağınız bazı değişikliklerle bu durumla daha iyi başa çıkmayı başarabilirsiniz:
- Pozitif şeylere odaklanın. Çocuğunuz iyi davrandığında onu takdir edebilir ve kendisini iyi hissetmesini sağlayabilirsiniz. Ebeveyn olarak çocuğunuza onu sevdiğinizi göstermeniz çok önemlidir.
- Düzenli ve programlı olun. Otizm spektrum bozukluğu olan kişiler rutinleri olmasını sever. Bu nedenle siz de düzenli ve programlı olabilir ve bu sayede çocuğunuzun terapiden öğrendiği şeyleri uygulamasına yardımcı olabilirsiniz.
- Çocuğunuzla eğlenebileceğiniz aktiviteler belirleyin. Onunla eğitim ya da terapiden bağımsız olarak yalnızca eğlenebileceğiniz ve birlikte bağ kurabileceğiniz aktiviteler bulmaya çalışın.
- Zaman tanıyın. Çocuğunuzun tedavisi süresince çeşitli teknikler ve tedaviler denenmesi gerekebilir. Bu süreçte aceleci olmayın ve çocuğunuzun belli bir tedaviye gereken yanıtı vermemesi durumunda umudunuzu kaybetmeyin.
- Çocuğunuzla günlük aktivitelerinizi birlikte yapın. Çocuğunuzun davranışlarının öngörülemez olduğunu düşünüyorsanız, onu bazı durumların içerisine sokmak istemiyor olabilirsiniz. Ancak market alışverişi gibi günlük aktivitelerle etraflarındaki dünyaya uyum sağlamalarına yardımcı olabilirsiniz.
- Destek alın. Bu süreçte yalnız olmadığınızın farkında olun ve ailenizden, uzmanlardan ve arkadaşlarınızdan destek alın. Aynı zamanda destek gruplarına katılabilir ve sizinle benzer zorluklarla uğraşan ebeveynlerle iletişime geçebilir ve onlarla deneyimlerinizi paylaşabilirsiniz.
- Kendinizle ilgilenin. Çocuğunuzla ilgilenirken kendinizi de ihmal etmemeniz gerekir. Karşılaştığınız zorluklar nedeniyle hem zihinsel hem de fiziksel açıdan yıpranabileceğiniz için sağlığınıza dikkat etmeniz gerekir.
- Stresinizi kontrol altına alın. Stresinizi kontrol altına almamanız durumunda ilişkilerinizde sorunlar yaşayabilir ve hatta psikolojik sorunlar geliştirebilirsiniz. Stres aynı zamanda fiziksel sağlığınızı da etkileyebileceği için dikkatli olmalısınız.
- Hayatınızdadengeye önem verin. Zorluklar yaşasanız da hayat kalitenizin düşmesine izin vermeyin. Bunun için kendinize eğlenmek ve sosyalleşmek için zaman ayırmayı ihmal etmeyin.
Kaynaklar: raisingchildren, webmd, my.clevelandclinic, healthline, medicalnewstoday
İlginizi çekebilir: Otizm spektrum bozukluğu ile yeme bozuklukları arasında nasıl bir ilişki var?
