Baharatların şifalı dünyasına hoş geldiniz! Mutfağımda olmazsa olmaz baharatları ve şifalarını sizlerle paylaşmak istedim.
Zerdeçal
Zerdeçalın faydaları saymakla bitmez. Bağışıklık için çok şifalıdır. Ayrıca özellikle beyin ve hafıza için çok faydalıdır. Hafıza sorunları, Alzheimer ve demans gibi nörodejeneratif hastalıklar genellikle iltihaplanma ve oksidatif hasardan kaynaklanır. Zerdeçal, kurkumin olarak bilinen aktif madde, birçok nöroprotektif özelliğe sahiptir. (1) Beyinde oksidatif hasara yol açan serbest radikallerle savaşmak için güçlü bir antioksidan görevi görür.
Kurkumin ayrıca, inflamasyonu azaltır. Alzheimer inflamasyondan kaynaklandığından, inflamasyonla ne kadar çok savaşırsanız, hafızanız ve beyniniz o kadar sağlıklı olur.
Zerdeçalın antioksidan, doğal iltihap önleyici özellikleri zerdeçalı beynin sağlıklı kalmasını ve hafızanın keskin kalmasını sağlayan fantastik bir baharat yapar.
Nasıl kullanılır: Zerdeçal, birçok yemeğe eklenebilen bir baharattır. Lezzeti tuzludur ve Hint mutfağında yaygın olarak kullanılır. Zerdeçal çayı yapabilir ya da tüketimi kolaylaştırmak için zerdeçal kapsülleri alabilirsiniz. Zerdeçal latte giderek daha popüler hale geliyor, bunu deneyebilirsiniz. Herhangi bir markette kolayca bulabileceğiniz bir baharat. Karabiber ile zerdeçal tüketmek, zerdeçalın etkilerini artırdığı için çok faydalıdır. Araştırmalar karabiber ile zerdeçal tüketmenin kurkumin emilimini yüzde 2000 artırdığını gösteriyor! (2)
Biberiye
Biberiye yemeğinize lezzet katan bir bitkiden çok daha fazlasıdır. Yemek pişirmede yaygın olarak kullanılır, ancak mutfak dışında tıbbi özellikler taşır. Biberiyede karnosik asit adı verilen aktif bir madde var. (3) Bu asit, serbest radikallerin önlenmesine yardımcı olan bir antioksidan görevi görür. Biberiyede, karnosol adı verilen bir başka bileşik, karnosik aside benzer davranır. Beyin çoğunlukla yağdır, bu nedenle karnosik asit ve karnosol, yağların oksidasyonunu önlediğinde beyni nörodejenerasyondan korur.
Nasıl kullanılır: Biberiye genelde yemek hazırlığında kullanılır. Çay olarak tüketmek, uçucu yağını kullanmak, çorbalarınıza bir-iki dal eklemek onu beslenmenize dahil etmenin en kolay yoludur.
Zencefil
10 sene önce, zencefilin z’sini bile bilmiyordum, daha doğrusu elime alıp da kullanmışlığım yoktu. O dönem Mother&Baby dergisinin Genel Yayın Yönetmenliği’ni yapıyordum. Şirkette, o dönem her kata otomatik kahve makineleri koydular ve bize de bu makinelerde kullanabileceğimiz kart verdiler, içinde belli bir puan var. Karttaki puanlarınla makineden içecek alabiliyorsun. Kışın hepimiz sıcak çikolataya abanıyoruz. Bir gün çok sevdiğim bir arkadaşım yanıma geldi, sohbet ediyoruz, “bize zencefilli çay yapayım mı?” dedi, ben de ona “bu kız uzaylı galiba” bakışımdan attım, ama bir şeyler denemeyi seviyorum, onunla sohbet etmeyi de çok seviyorum. “İyi, peki” dedim, mutfağa gittik, yeşil çayın içine zencefil doğradı. İlk başlarda keskin tadı garip geldi, alışmam biraz zor oldu, şimdiyse ayrılamıyorum. Zencefille bu münasebetimi çok iyi hatırlıyorum çünkü adını, sanını bilsem de çay içine doğrayayım, rendeleyeyim, bu dünyadan haberim dahi yoktu. 10 sene önce belki de pek çoğumuzun o kadar tanımadığı zencefil, artık neredeyse tüm marketlerde, manavlarda, pazarda bulunabiliyor. Pek çoğumuzun mutfakta sıkça kullandığı bir baharat haline geldi.
Ben, özellikle mevsim geçişlerinde zencefili mutfağımdan eksik etmiyorum. Zencefilde bulunan “gingerol” maddesi, kuvvetli bir inflamasyon (yangı) önleyici ve antioksidan. (4) Ayrıca regl ve kas ağrılarını azaltır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Kolestrolü düşürür.
Diyabet için yararlıdır. Zencefilin bir başka yararı da diyabetle mücadelede karşımıza çıkıyor. Yakın zamanda gerçekleştirilen çalışmalar, zencefilin kan şekeri kontrolünü desteklediğini gösteriyor. (5)
Bulantıya karşı etkilidir. (6) Deniz bulantısına karşı kullanılabilir. Aynı zamanda hamilelik dönemindeki bulantılarda da etkilidir. Bu konuda yapılmış 12 araştırmanın ortak değerlendirmesinde, hamilelik bulantılarına etkili olduğu sonucuna varılmış. (7) Hamileyseniz, kullanıp kullanamayacağınızı ve dozajlarla ilgili bilgiyi mutlaka doktorunuza danışın.
Aynı zamanda kemoterapi gören kanser hastalarında da mide bulantısını azaltabildiğine dair araştırmalar mevcut. Geçen yıl katıldığım Kanseri İyileştirmek Dünya Zirvesi’nde (“Healing Cancer World Summit”) yer alan konuşmacılardan Chicago Bütünsel Kanser Tedavi Merkezi’nden Beslenme Uzmanı Lizabeth Gold, zencefilin tedavi sürecinde kullanımını tavsiye ettiklerini üzerine basa basa vurgulamıştı: “Zencefil ya da bir zencefil smoothiesi (badem sütü ile harmanlanmış taze zencefilli ve şeftalili) bulantıyı hafifletebilir ve sindirimi iyileştirebilir” ifadesini notlarıma eklemiştim.
Taze zencefil alırken neye dikkat etmelisiniz? Sert ve sıkı olmalı, yüzeyinde kırışma ve küf olmadığına dikkat edin.
Nasıl saklayabilirsiniz? Buzdolabında 3 haftaya kadar saklayabilirsiniz. Toz olarak hem aktarlarda hem de marketlerde bulabilirsiniz. Karanlık ve nemsiz ortamda 6 ay dayanır. Çay yapmak için aroması daha çok olduğu için tazesini tercih edin derim.
Kullanım dozu: Unutmayın, her şey dozunda güzel. Yararlı bir şeyin bile fazlası zarar verebilir. Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi’nin raporlarına göre yetişkinlere günde 4 gramdan fazla zencefil kökü önerilmiyor. Ayrıca, 2 yaşın altındaki çocuklara zencefil kökü verilmemelidir. Tıbbi bir durumunuz varsa, zencefil kökü almadan doktorunuza danışın.
Nasıl kullanılır: Zencefil taze, kurutulmuş, toz halinde, yağ veya suyu sıkılarak kullanılabilir ve bazen işlenmiş gıdalara ve kozmetiklere eklenir. Yemek tariflerinde çok yaygın olarak kullanılan bir baharattır.
Tarçın
Tarçın polifenoller gibi güçlü antioksidanlarla yüklüdür. (8) Antioksidanlar vücudunuzu serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasara karşı korur. Kan şekerini düzenler. Kolesterol seviyesini düşürür. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Kronik hastalıkları önler. Sindirimi kolaylaştırır. Beyin fonksiyonunu artırır. İnflamasyonu azaltır. Adet kramplarını azaltır.
Nasıl kullanılır: Yemeklerinizde ve tatlılarınızda kullanabileceğiniz gibi tarçının çayını da yapabilirsiniz. Tarçın çubuğunu suda 15-20 dakika kaynatın. Demlenmesi için 10 dakika dinlendirin.
Acı biber
Daha önce çalıştığım bir şirkette yakın bir arkadaşım, acı biberini yanında taşır, her öğünde acıyı eksik etmezdi. Hepimiz nasıl o kadar acı yiyebildiğine şaşar kalırdık. Ulusal Kanser Enstitüsü dergisinde yayınlanan acı biberlerle ilgili bir araştırmayı sizlerle paylaşmak istiyorum. Araştırmanın başlığı “Baharattan daha fazlası: Acı biberlerdeki kapsaisin kanser hücrelerinin intihar etmesini sağlıyor.” (9) Araştırmayı görüp heyecanlandıysanız, ufak bir hatırlatma, her şeyde olduğu gibi acı biber tüketiminde DE en önemli şey, doğru üreticiden ürününüzü almanız. Acı biberin iyice kurutulmuş olması gerekiyor. Genel olarak baharatların üretirken de tüketirken de nemlenmemesi çok önemli. Nemli biberlerde “aflatoksin” adlı mantar küfünün oluşma riski oluşur. Aldığınız biberi, mutfak tezgahının üstü ya da ocağın üstündeki dolaptansa buzdolabı gibi nemsiz, kuru ortamlarda, cam kavanozlarda saklayın.
Nasıl kullanılır: Acı biberi yemeklerinizde kullanabileceğiniz gibi turşusundan reçeline kadar pek çok farklı formunu Türk mutfağında bulmak mümkündür.
Güncel paylaşımlarım ve yeni günlük bilgiler için Instagram hesabıma bakabilirsiniz.
Referanslar:
1- Adv Exp Med Biol. Author manuscript; available in pmc 2008 sep, Neuroprotectıve effects of curcumın, Greg M. Cole, Bruce Teter, and Sally A. Frautschy
2- Planta Med. 1998 May;64(4):353-6., Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in animals and human volunteers., Shoba G, Joy D, Joseph T, Majeed M, Rajendran R, Srinivas PS.
3- Plant Physiol. 2017 Nov; 175(3): 1381–1394.,Carnosic Acid and Carnosol, Two Major Antioxidants of Rosemary, Act through Different Mechanisms, Margot Loussouarn,a,b Anja Krieger-Liszkay,c Ljubica Svilar,d Antoine Bily,b Simona Birtić,b and Michel Havauxa,
4-Biological properties of 6-gingerol: a brief review., Wang S, Zhang C, Yang G, Yang Y., Nat Prod Commun. 2014 Jul;9(7):1027-30.
5-The Effects of Ginger on Fasting Blood Sugar, Hemoglobin A1c, Apolipoprotein B, Apolipoprotein A-I and Malondialdehyde in Type 2 Diabetic Patients, Nafiseh Khandouzi, Farzad Shidfar, Asadollah Rajab, Tayebeh Rahideh, Payam Hosseini, Mohsen Mir Taheri
6-Efficacy of ginger for nausea and vomiting: a systematic review of randomized clinical trials., Ernst E1, Pittler MH., Br J Anaesth. 2000 Mar;84(3):367-71.
7-A systematic review and meta-analysis of the effect and safety of ginger in the treatment of pregnancy-associated nausea and vomiting, Estelle Viljoen,1,3 Janicke Visser,1 Nelene Koen,1 and Alfred Musekiwa2
8-Cinnamon: A Multifaceted Medicinal Plant, Pasupuleti Visweswara Rao and Siew Hua Gan
9- More Than Spice: Capsaicin in Hot Chili Peppers Makes Tumor Cells Commit Suicide, Young-Joon Surh, JNCI: Journal of the National Cancer Institute, Volume 94, Issue 17, 4 September 2002, Pages 1263–1265
İlginizi çekebilir: Bağışıklık sistemi için en faydalı 10 besin
