Bebeklerde öksürüğün nedenleri ve tedavisi

Öksürük, üst solunum yolunu temizlemek için tasarlanmış kritik bir refleks eylemidir. Öksürmenizin nedeni akciğer, sinüs enfeksiyonundan nefes yoluyla boğazınıza kaçan yabancı bir maddeye kadar birçok duruma bağlı olabilir. Öksürüğün nedeni zamanda tehlikeli akciğer işlevi semptomu (hırıltı) veya nadir görülen bir durum (anatomik şekil bozukluğu) olabilir.

Tüm çocuklar arada sırada öksürürler; fakat tekrar eden öksürük, öksürükle birlikte nefes almanın zorlaşması veya kanlı ya da iltihaplı öksürük zaman içerisinde gerçekleşen bir durumdur. ‘Islak’ ya da ‘mukuslu’ öksürüğün sesi, kuru, kaşındıran ya da fok balığı sesine benzeyen havlar tarzda boğuk öksürükten farklıdır.

The American Academy of Pediatrics editörü ve aile danışmanı Jennifer Shu, bu konuda size ve bebeğinize fayda sağlayacak önerileri açıklıyor: ‘Eğer çocuğunuz bu şekilde havlar tarzda öksürerek uyanıyorsa, onu kundaklayın ve dışarı çıkın. Temiz ve serin hava almak çocuğunuzun solunum yollarını rahatlatacaktır veya sıcak bir banyo hazırlayıp bebeğinizle 15-20 dakika banyoda kalabilirsiniz. Nemli hava da bebeğinizin rahat nefes almasına yardımcı olacaktır.’

Çocuğunuzu doktora götürmeden önce öksürüğün sesini kayıt altına almanız, doktorun soruna çözüm getirmesi açısından oldukça önemlidir.

Birçok akciğer uzmanı, 4 haftadan kısa süren öksürükleri akut, uzun süren öksürükleri ise kronik olarak kategorize etmektedir.

Bebeklerde akut öksürüğün yaygın sebepleri nelerdir?

Her ne kadar çocuğunuzun öksürüğünün altında birçok neden bulunma ihtimali söz konusu olsa da, muhtemel nedenleri değerlendirmek bu noktada faydalı olacaktır. Bu nedenler aşağıdaki gibidir:

Enfeksiyon

• Çocuklarda öksürüğün en büyük sebebi üst solunum yolu enfeksiyonu ya da bilinen adıyla griptir. Genellikle bu öksürükte çocuklar, mukusu ikincil olarak boğazın arka kısmına tahliye ederken, öksürüğü uyarırlar.
• Viral enfeksiyon nedeniyle oluşan ses tellerinin olduğu bölgede tahriş ve şişme havlamayı andıran bir öksürüğe neden olmaktadır. Hatta bu ses daha çok fok balıklarının çıkardığı sesi andırmaktadır. Bu tarz hastalıklar genellikle kuşpalazı olarak adlandırılmaktadır.
• Göğüs boşluğunda meydana gelen alt solunum yolları enfeksiyonları, viral hastalıklar (bronşit, zatüree) veya bakteriyel nedenler (zatürre, boğmaca) öksürüğe neden olabilir. 

Nazal alerjiler

Nazal alerjinin sonucu olarak ortaya çıkan burun akıntısı da öksürüğe neden olan önemli bir sorundur. Tahliye edilen sıvı, boğazın arka tarafına akar ve boğazda öksürüğü tetikler.

Yabancı cisimler

Yutaktan geçmeyen herhangi bir madde, soluk borusuna girme riski taşımaktadır. Özellikle yürümeye yeni başlayan bebekler, küçük objelere veya oyuncaklara büyük tutku duymaktadırlar ve bu objeleri sürekli ağızlarına götürme arzusu taşırlar. Bu noktada tuvalet kağıdından karton boruya kadar birçok materyal risk faktörü oluşturmaktadır. Yaşı daha büyük çocukların, yemekleri tam anlamıyla çiğnemeden yutmaya çalışmakları da risk oluşturmaktadır. Bu noktada efektif  ilk yardım tedavileri öğrenerek, mutlaka çocuğunuza uygulamalı ve hemen en yakın sağlık kuruluşuna götürmelisiniz.

Hırıltı

Solunum yollarının daralan işlevsel çapı nefes almayı zorlaştırır (nefes verme, nefes almaktan daha kötüdür) ve solunum sırasında karakteristik bir sese neden olur.

Bu iki fenomen sonucu hırıltıdır. Daralan solunum yolu, ikincil olarak akciğer bölgesi etrafını saran kasları sıkıştırır, şişen solunum yolu hattı da inflamasyonun bir sonucudur.   

Çocuklarda, bu reaksiyonları üretmek adına en büyük tetikleyici, üst solunum yolu enfeksiyonuna sebep olan virüstür. Solunum sinsityal virüsü gibi belli virüsler, bu koşullarda oldukça sık rastlanan virüslerdendir. Aynı zamanda çevresel faktörler de (toz, küf, çimen) bu reaksiyonu tetiklemektedir. Yaşı daha büyük çocuklarda yakın fiziksel aktivite ve soğuk hava da hırıltıya sebep olmaktadır.

Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD)

Regurjitasyon (mide içeriğinin ağza gelmesi) veya asit, refleks olarak öksürüğü tetikler. Yaygın sebepler elimine edildiğinde mutlaka bu durum değerlendirmeye alınmalıdır. Gastroözofageal reflü, özellikle yeni doğanlarda ve çocuklarda yaygın olarak görülmektedir. Çocuklar ve yeni doğan bebekler belirgin bir şekilde her katı veya sıvı maddeyi yuttuklarında kusmasalar bile, bu durumdan oldukça huzursuz olurlar.

İyi huylu motor tik

Çocuklar arada sırada tiki açıkça göstermek için tekrarlayan boğaz temizleme hareketi yapabilirler. Bu dönemde çocuklar herhangi bir sıkıntı ifadesi göstermezler ve istedikleri zaman öksürmeyi gönüllü olarak kesebilirler. Ayrıca uyudukları zaman öksürmezler. Aileler bu öksürük için; ‘Çocuğun boğazında gıcık var’ ifadesini kullanırlar.

Nadir görülen nedenler

Öksürük konusunda kesin veya rutin mekanizmalar elimine edildiğinde, çeşitli nadir görülen sebepler göz önüne alınmadır. Bu problemler aşağıdaki gibi olabilir:

• Kistik fibrozis,
• Doğumsal kalp hastalığı,
• Kalp yetmezliği,
• Solunum yolunda, akciğerlerde veya göğüsteki majör kan damarlarında doğumsal bozukluk.

Kronik öksürük

Yukarıda saydığımız akut öksürükler, eğer 4 haftadan uzun sürerlerse kronik öksürük olarak sınıflandırılırlar. Yapılan bazı araştırmalar, okul öncesi çocuklarda %5-7 arasında, okul çağındaki çocuklarda da %12-15 arası kronik öksürük bulunduğunu dile getirmektedir. Bu noktada erkekler, kızlara göre kronik öksürüğe daha meyilli olup az gelişmiş ülkelerde bu hastalık daha yaygın görülmektedir.

Kronik öksürüğün nedenleri arasında aşağıdakiler gösterilebilir:

Solunum yollarında tahriş

Hava kirliliği, sigara tüketimi ya da pasif içicilik, sürekli öksürmeye neden olan bir alerjen. Tahriş eden şeyi elimine etme ya da azaltma tedaviye dayalıdır.

Öksürük reseptörlerinin duyarlılığında artış

Bazı çocuklar tahrişe tepki verme konusunda daha duyarlıdır. Öksürük reseptörü duyarlılığı mekanizmasındaki artış bu dönemlerde iyi bir şekilde tanımlanamaz. İnflamasyon, hücre yüzeyi katmanında erozyon ya da solunum yolunda duyarlılaşma muhtemel sebepler arasında gösterilebilir.

Alışkanlık haline gelmiş öksürük

Bu öksürüğün psikolojik ve fiziksel bileşeni vardır. Her ne kadar sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonu tarafından tetiklense de, öksürük semptomlarının süresi, viral enfeksiyon süresini aşmaktadır. Ebeveynler bu öksürüğü, kendine özgülüğünden tanımlayabilirler: Kısa, kuru ve iyi huylu motor tiki andıran tekli öksürükler. Tikten farklı olarak, bu öksürük daha yüksek sesli ve rahatsız edicidir. Öksürük, tıbbi değerlendirmelerde sıklıkla ortaya çıkmasına rağmen, oyun, uyku, konuşma ve yeme gibi aktivitelerde ortaya çıkmaz. Herhangi spesifik bir tanılayıcı değerlendirme bulunmadığı gibi alışkanlık öksürüğü dışlayıcı tanıdır.   

Otojenik öksürük

Öksürme refleksinde kullanılan ve kulak kanalına bağlanan bir sinir koluna sahiptir. Bu kanalın tahriş olması, sinirin tahriş olmasına ve böylece tutarlı ve verimsiz bir öksürüğe neden olur. Bu durum çocuklarda görece nadir görülmektedir.

Öksürüğe iyi gelen basit çözümler

• Su içmek
• Nazal aspirator
• Tavuk çorbası
• Hava nemlendiricisi

Kaynak:

Medicinenet.com

Parents.com