Ebeveynler olarak çocuklarımızı her türlü tehlikeden korumak önceliğimiz. Bu özellikle de sağlıkla ilgili konularda geçerli… Herhangi bir sorunla karşılaştığımızda, örneğin baş ağrısı ya da yüksek ateş gibi bir sorunla, bunu iyileştirmek için yapabileceğimiz ne varsa vakit kaybetmeden yapmaya çalışırız. Ancak bu tür fiziksel sorunları fark etmek ne kadar kolaysa, fiziksel olmayan sorunları fark etmek de o kadar zor. Bir başka deyişle çocuğunuzun fiziksel sağlığıyla ilgileniyor, bunu korumak için elinizden geleni yapmaya çalışıyor olabilirsiniz. Fakat onun zihinsel ve ruhsal sağlığının nasıl olduğunun tam anlamıyla farkında olmayabilirsiniz.
Neredeyse her 5 çocuktan biri duygusal veya davranışsal bozukluklara sahip. Ebeveyn olarak bazen ters giden bir şeylerin olduğunu fark etseniz bile bunun tam olarak ne olduğunu anlayamayabilirsiniz. Hatta konuyla ilgili yakınlarınızdan ya da doktorunuzdan bunun bir ‘aşama’ olduğunu, yani geçici bir süreç olduğunu duymuş olabilirsiniz. Ancak bu süreç normalden uzun sürüyorsa, söz konusu sorunlu davranış rahatsız edici bir boyuta varmışsa, ya da okuldaki notlar siz ve öğretmenlerin çabasına yanıt verip düzelmiyorsa ciddi bir problemle karşı karşıya olma ihtimalinizi de hesaba katmalısınız. Unutmayın, çocuğunuzu en iyi siz tanırsınız.
İlginizi çekebilir: Çocuklara kurulabilecek en tehlikeli cümle
Peki çocuğunuzun hangi davranışlarına dikkat etmelisiniz? Ya da daha doğru bir ifadeyle, çocuğunuzda gözlemlediğiniz davranışlardan hangileri zihinsel sağlığıyla ilgili bir şeylerin ters gittiğine işaret ediyor? Bununla ilgili ne yazık ki elimizde ölçüm cihazı yok. Ancak Ann Douglas’ın “Parenting Through the Storm: Find, Help, Home, and Strength When Your Child Has Psychological Problems” isimli kitabı ve şimdiye kadar yapılan araştırmalar bize bu konuda aydınlatıcı bilgiler sunuyor. Okul öncesi, ilköğretim ve lise olarak üç döneme ayrılan bu işaretlere yazının devamında yer vereceğiz:
Okul öncesi yılları
- Anaokulu ya da kreşte davranış sorunları
- Akranlarının ötesinde hiperaktivite
- Uyku bozukluğu
- Devamlı kabus görme
- Aşırı korku, endişe ve ağlama
- Normalden fazla saldırganlık ve itaatsizlik (Her çocuğun doğasında itaat etmemek ve başkasının kişisel alanına müdahalede bulunmak vardır. Dolayısıyla bu durumlar normalden fazla olmadığı sürece endişelenmeye gerek yok.)
- Sürekli öfke nöbetleri
- Ebeveynlerden ayrılmada sürekli zorluk çekme (Bu da yine çocuklar söz konusu olduğunda doğal bir durum. Ancak bu zorluk aylarca yaşanmaya devam ediyorsa ters giden bir şeyler var demektir.)
İlginizi çekebilir: İzin verin çocuklar özgürce çocuk olsun
İlköğretim yılları
Ohio Wright State University’de öğretim üyesi olan, konunun uzmanlarından Psikiyatr William M. Klykylo ilköğretim çağındaki bir çocuğun zihinsel sağlığıyla ilgili dikkat edilecek en iyi kıstasın, onun arkadaşlarıyla olan ilişkisi olduğunu ifade ediyor. Bu noktada odaklanılması gereken konu ise çocuğun kaç tane arkadaşı olduğu değil, onun bu arkadaşlarıyla nasıl bir iletişim kurduğu. Dikkat edilmesi gereken diğer işaretlerse şu şekilde sıralanabilir:
- Aşırı korku ve endişe
- Normalden fazla hiperaktivite
- Okul performansında ani düşüş
- Arkadaşları ve sevdiği aktivitelere olan ilgisini kaybetme
- İştah kaybı
- Ani kilo değişimleri
- Kilo alımı konusunda fazla endişe
- Uyku alışkanlıklarında ani değişimler
- Uzun süren gözle görülür bir üzüntü hali
- Madde kullanımı
- Olmayan şeyleri duyma ya da görme
Lise yılları
- Yıkıcı davranışlar (Eşyalara zarar vermek ya da ateş yakmak gibi)
- Devamlı olarak gitmekle tehdit etmek
- Aileden ve arkadaşlardan uzaklaşmak
- Kendine ya da başkalarına zarar verme isteği duyduğunu ifade etmek
“Fırtınayı yönetmek”
Bir ebeveynin bakış açısıyla, çocuğunun sahip olduğu zihinsel bir anormalliği teşhis etmek kolay olmayabilir. Ancak yukarıda sıraladığımız maddeler, kesinlikle dikkate alınması gereken işaretler olarak karşımıza çıkıyor.
Öte yandan konuyla ilgili bir uzmandan alacağınız yardımın yanı sıra çocuğunuzun zihinsel sağlığıyla ilgili sorunları değerlendirmede ve tedavide sizin katılımınız da oldukça önemli. Özellikle küçük yaşlarda ailenin ve varsa bakıcının da sürece dahil olması büyük önem taşıyor. Unutmayın; sorunlu davranışların veya düşüncelerin okul ortamında değişiklik ve düzenlemeler, psikoterapi ve gerektiğinde ilaç kullanımı gibi yöntemlerle tedavisi mümkün. Ancak öncelikle doğru teşhis ve değerlendirmelerin yapılması gerekiyor, ve bu konuda bir ebeveyn olarak sizin üstünüze büyük iş düşüyor.
İlginizi çekebilir: Bazı zihinsel sağlık problemleri üstün zekalı insanlarda daha sık görülebilir
Kaynak:
psychologytoday.com
livescience.com
everydayhealth.com
