El ayak ağız hastalığı, çok bulaşıcı bir hastalıktır. Enterovirus ailesine ait virüslerden kaynaklanır ve genelde sebep olan virüs koksaki virüsüdür.
Bu virüsler yıkanmamış eller veya dışkı bulaşması nedeniyle kirli olan yüzeylerle temas etme sonucunda doğrudan kişiden kişiye geçebilir. Kişinin enfekte salyası, dışkısı veya solunum yolu sıvıları ile temas halinde de bulaşabilir.
Genelde ağızda yaralar ve aftlar, el ve ayaklarda tahriş olan bölgeler ile kendini gösterir. Enfeksiyon tüm yaşlardan insanları etkileyebilir fakat genelde 5 yaş altındaki çocuklarda ortaya çıkar.
Çoğunlukla bir kaç gün içerisinde kendi kendine geçen hafif bir rahatsızlıktır.
El Ayak Ağız Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler ilk bulaşmadan 3-6 gün sonra başlarlar. Bu döneme kuluçka dönemi adı verilir. Belirtiler ortaya çıkmaya başladıklarında çocuğunuzda görebileceğiniz bazı işaretler şöyle:
- ateş
- iştah kaybı
- boğaz ağrısı
- baş ağrısı
- huzursuzluk
- hasta hissetme
- ağızda ağrılı kırmızı yaralar
- salya akıntısı
- ellerde ve ayak tabanlarında kırmızı yaralar
Ateş ve boğaz ağrısı genelde ilk ortaya çıkan belirtilerdir. Karakteristik yaralar ve tahrişler daha sonra, ateşin 1-2 gün ardından çıkarlar.
El Ayak Ağız Hastalığının Sebebi Nedir?
Hastalık genelde koksaki virüsünden kaynaklanır ve onun da en yaygın formu koksaki A16’dır. Koksaki virüsü enterovirüsler adlı bir virüs ailesine aittir. Bazı vakalarda başka virüslerden kaynaklandığını görmek de mümkündür.
Virüsler insandan insana kolayca geçebilirler. Hastalığa sahip olan bireyle temas durumunda bulaşma olabilir. Salya, yaralardaki sıvılar, dışkı veya öksürük, hapşırma sonucunda ortaya çıkan damlacıklar ile temas virüsleri almanıza sebep olur.
El ayak ağız hastalığı yıkanmamış eller veya virüs taşıyan yüzeyler ile direkt temas etmeniz sonucunda da size veya çocuğunuza geçebilir.
Kimler El Ayak Ağız Hastalığı Riski Altında?
En yüksek risk genelde küçük çocuklardadır. Okula veya kreşe gidiyorsa risk artar çünkü virüsler bu ortamlarda hızlıca yayılabilirler.
Çocuklar genelde bu virüse maruz kaldıktan sonra bağışıklık geliştirirler. Bu nedenle 10 yaşın üstündeki insanları nadiren etkiler.
Fakat yine de daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde görülmesi mümkündür. Bağışıklık sistemi zayıflamış olanlarda bu ihtimal daha fazladır.
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor genelde fizik muayene ile teşhis edebilir. Yara ve tahriş bölgeleri için ağız ve bedeni kontrol eder. Çocuğunuzun belirtilerine dair de sorular soracaktır.
Doktor boğazdan veya dışkıdan numune de alabilir ve virüs testine sokulmasını sağlayabilir. Böylelikle teşhis onaylanmış olur.
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Çoğu vakada hastalık tedavi olmaksızın 7-10 gün içerisinde geçer. Ancak doktor hastalık bitene kadar belirtileri hafifletmek için aşağıdaki tedavilerden bazılarını önerebilir:
- Yara ve tahriş bölgelerini onarmak için merhemler
- baş ağrısını geçirmek için ağrı kesiciler
- boğaz ağrısını hafifletmek için şuruplar
Aspirin viral enfeksiyona sahip çocuklara verilmemelidir. Aspirin çocuklarda Reye sendromuna sebep olabilir.
Bazı ev çözümleri de hastalığın belirtilerinde hafifleme sağlayabilirler. Yaraları daha az rahatsız edici hale getirmek için aşağıdaki kolay çözümleri uygulayabilirsiniz:
- buz emmek
- dondurma yemek
- soğuk içecekler içmek
- turunçgil meyvelerden, meyveli içeceklerden ve koladan kaçınmak
- baharatlı ve tuzlu gıdalardan kaçınmak
El Ayak Ağız Hastalığına Sahip Bireylerde Uzun Vadeli Görünüm
Siz veya çocuğunuz ilk belirtilerden 7-10 gün sonra tamamen iyi hissetmeli. Tekrar enfekte olmak pek olası değildir. Beden genelde hastalığa sebep olan virüse karşı bağışıklık geliştirir.
Eğer belirtiler daha kötü hale gelirlerse veya 10 gün içerisinde geçmezlerse hemen doktorunuza ulaşın. Nadiren de olsa koksaki virüsü tıbbi tehlike yaratabilir.
Bazı potansiyel komplikasyonları şöyledir:
- susuzluk
- tırnak kaybı
- viral menenjit
- ensefali
- felç
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Önlenebilir?
İyi bir temizlik alışkanlığı bu hastalığa karşı koruyucudur. Elleri düzenli olarak yıkamak virüsle temas ihtimalini azaltır.
Çocuğunuza ellerini sıcak su ve sabunla nasıl yıkayacağını öğretin. Eller tuvaleti kullandıktan sonra, yemekten önce ve dışardan gelince kesinlikle yıkanmalılar. Çocuklar ellerini veya başka nesneleri ağızlarına sokmamayı da öğrenmeliler.
Ayrıca evinizdeki toplu kullanılan alanları düzenli temizlemek ve dezenfekte etmek de önemlidir. Ortak kullanılan yüzeyleri su ve sabunla temizleyin. Ardından sulandırılmış çamaşır suyu ve suyla arındırın. Oyuncakları, emzikleri, virüs bulaşabilecek diğer nesneleri de dezenfekte etmelisiniz.
Siz veya çocuğunuz ateş, boğaz ağrısına sahipseniz, işe veya okula gitmeyin. Yaralar ve tahriş bölgeleri oluştuğunda başka insanlar ile teması kesmelisiniz. Böylelikle hastalığın başkalarına bulaşmasına engel olabilirsiniz.
Ne Kadar Süre Bulaştırıcı Kalırsınız?
El ayak ağız hastalığına sahip olan insanlarda bulaştırıcılık genellikle hastalığın ilk haftasında en yüksek düzeydedir. Ancak belirtiler gittikten sonra da bir kaç hafta boyunca daha düşük düzeyde olsa da bulaştırıcılığınızı koruyabilirsiniz.
Çocuğunuz belirtileri geçene kadar evde kalmalı. Sonrasında okula dönebilir ancak yine de arkadaşları ile yakın temastan, onlarla yiyecek ve içecek paylaşmaktan kaçınmalıdır.
Ayrıca ellerini sık sık yıkamalı, göz ve ağzını elleri ile kaşımayı bırakmalı çünkü virüs beden sıvılarından da bulaşabiliyor.
