Hafıza zayıfladığında, isimler unutulmaya başlandığında çoğu kişi kendisine şu soruyu sorar: Bu normal mi, yoksa demans olabilir mi?
Evinizde bir odadan diğerine bir şey almak için gidiyorsunuz. Sonra diğer odaya gittiğinizde arayan bakışlarla etrafınıza bakıyorsunuz. Ancak bu diğer odaya neyi almak için gittiğinizi hatırlamıyorsunuz. Geri dönüyorsunuz ve ne almak istediğiniz aklınıza geliyor. Sadece bu kadarsa endişelenmeye gerek olmayabilir. Ancak, kısa süre önce yaşanmış olayları, örneğin aynı gün içinde, hatırlayamıyorsanız, birine bir şey anlatırken aynı şeyi defalarca tekrar tekrar anlattığınızı farkediyorsanız, konuşma sırasında sıklıkla doğru kelime aklınıza gelmiyorsa, konsantrasyon sorunlarınız varsa, tarihi veya günün vaktini bilemediğiniz oluyorsa, demans olabilir.
Demans, beyni etkileyen bozuklukların neden olduğu belirtiler bütününü tanımlar. Tek başına belli bir hastalık değildir. Demans düşünceyi, davranışı ve günlük faaliyetleri yerine getirme yetisini etkiler. Hastalık, beyin işlevini kişinin normal sosyal ve çalışma yaşamını engelleyecek ölçüde etkiler.
Demansın temel etkisi, azalan zihinsel becerilerin bir sonucu olarak günlük faaliyetlerin yapılamaz olmasıdır. Etkilenen zihinsel işlevler arasında hafıza, dil becerileri, bilgilerin anlaşılması, uzamsal beceriler, muhakeme ve dikkat sayılabilir. Demanslı kişiler problem çözmekte ve duygularını kontrol etmekte zorluk çekerler. Kişilik değişiklikleri de görülebilir. Bir kişide görülen belirtiler, demansa neden olan bozuklukların beynin neresinde hasar olduğuna bağlı olarak ortaya çıkar.
Demans sözcüğü, Latince kökenli “kişinin aklını yitirmesi” anlamına gelmektedir [dementia: de (den, dan eki) + ment (akıl) -ia (patolojik durumu belirten ek)]. Sözcüğün ilk kez, 13. yüzyılda Anadolu’da, Ürgüp-Göreme dolaylarında yaşamış halk hekimi Bartholomeus Anglucus tarafından kullanıldığı, Prof. Dr. Engin Eker’in yaşlıda demans isimli makalesinde belirtilmektedir. Ancak nöropsikiyatride bilimsel anlamda sözcüğü ilk kez Pinel’in kullandığı kabul edilir ve sözcüğün 19. yüzyılda İngilizce’ye çevrildiği sanılmaktadır.
Demanslar, durağan (stabil) veya ilerleyici (progresif) olabilir. İlerleyici demans sınıflamasında Alzheimer Hastalığı (AH) yer alır. AH, en sık bilinen ve en sık görülen demanstır. Tüm demansların %59-70’i AH’dir.
Erken tanı koyulduğunda geriye dönebilen demans nedenleri de bulunmaktadır. Bunlar arasında vitamin B12 ve folat (vitamin B9) eksikliği, kronik kansızlık (anemi), kronik kardiyak aritmiler, kongestif kalp yetersizliği, kronik enfeksiyonlar yer almaktadır. Kalp problemlerine bağlı demans türü vasküler demans ismiyle de adlandırılmaktadır. Vasküler (damarlarla ilgili) demans, beyne yeterince kan gitmemesi ya da kalp ritm bozukluğuna bağlı beynin bölgelerine pıhtı atılması sonucu, ilgili beyin bölgeleri hasarına bağlı demanstır. Vasküler demans, AH’den sonra ikinci sıklıkla görülen demans türüdür.
Hafıza problemleri yaşamadan sağlıklı yaşam için gerektiğinde B12 ve B9 vitamini gıda takviyeleri almak, kansızlık varsa bunun tedavi edilmesi, kalp problemlerinin (kardiyak aritmi, kalp yetersizliği…) ilgili uzman hekimlerce tedavi edilmesi önemlidir.
Hafızayı güçlendirdiği klinik çalışmalarla kanıtlanmış olan bitkilerden bir tanesi, biberiyedir (latince Rosmariunus officinalis yani “deniz şebnemi”, İngilizce’de ise Meryem’in gülü anlamında Rosemary). Günlük bitkisel çay ritüellerinizde biberiye çayını eksik etmeyin.
Sevgiler…
Referanslar:
1.Demansı olan kişiler iiçin bilgiler. Ben ne yapabilirim? Demans başlangıcı olan kişiler için bilgi ve öneriler. 3. Baskı 2016 Deutsche Alzheimer Gesellschaft e. V., Berlin [Almanya Alzheimer Derneği, Berlin]. ISSN 2363-4693 https://www.deutsche-alzheimer.de/fileadmin/alz/broschueren/ben_ne_yapabilirim.pdf Erişim tarihi: 25.01.2020.
2.Eker E. Yaşlıda demans. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Geriatrik Hasta ve Sorunları Sempozyumu. 12-13 Kasım 1998, İstanbul, s43-58.
3.About Dementia. What is dementia? https://www.dementia.org.au/files/helpsheets/Helpsheet-AboutDementia01-WhatIsDementia_turkish.pdf Erişim tarihi: 25.01.2020.
4.Yavla F, Güngör HA. Demansta klinik bulgular. Nükleer Tıp Seminerleri. 2016; 3:134-138.
5.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=rosemary+and+dementia Erişim tarihi: 26.01.2020.
6.Habtemariam S. Molecular Pharmacology of Rosmarinic and Salvianolic Acids: Potential Seeds for Alzheimer’s and Vascular Dementia Drugs. Int J Mol Sci. 2018 Feb 3;19(2). pii: E458. doi: 10.3390/ijms19020458.
7.Pengelly A et al. Short-term study on the effects of rosemary on cognitive function in an eldery population. J Med Food, 2012 Jan;15:10-7.
8.Moss M et al. Aromas of rosemary and lavender essential oils differentially effect cognition and mood in healthy adults. İnt J Neurosci, 2003 jan;113:15-38.
İlginizi çekebilir: Yoga demans hastalarının hafızalarına iyi geliyor
