HCT düşüklüğü nedir? Muhtemelen daha önce kan testlerinde sıkça gördüğünüz bu değerin ne anlama geldiğini biliyor musunuz? Hematokrit oalrak da bilinen HCT, bir kişinin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yüzdesine tıpta verilen isim. Düşük kırmızı kan hücresi seviyeleri, anemi gibi sağlık durumlarını gösterebiliyor. Yüksek kırmızı kan hücresi seviyeleri ise bir kişinin kan pıhtısı geliştirme olasılığını artırabilen polisitemi sinyalini verebiliyor. Kişi yorgunluk, baş dönmesi veya nefes darlığı hissediyorsa, doktor bu seviyelerin normal aralığa düşüp düşmediğini görmek için hematokrit yani HCT seviyelerini test etmek isteyebiliyor.
Hem yüksek hem de düşük HCT seviyeleri, kişinin sağlığı için zararlı olabilir ve çeşitli koşullardan, yaşam tarzı faktörlerinden kaynaklanabilir. HCT değerlerinin ne anlama geldiğini, anormal seviyelerin belirtilerini, HCT yüksekliği ve HCT düşüklüğünün nelere neden olabileceğini öğrenmek için okumaya devam edin.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
İçindekiler
HCT (Hematokrit) nedir?
Hematokrit veya HCT, vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin yüzdesinin bir ölçüsüdür. Örneğin; bir kişinin 100 ml kanında 50 ml kırmızı kan hücresi varsa HCT seviyesi %50’dir. Kırmızı kan hücreleri oksijeni vücutta taşır ve kana karakteristik kırmızı rengini verir. Oksijene ek olarak, oksijen moleküllerine bağlanan bir protein olan hemoglobin de içerirler. Bu, kırmızı kan hücrelerinin akciğerlerden oksijen almasına ve vücuda iletmesine izin verir.
Yeterli miktarda kırmızı kan hücresine sahip olmak, vücudun işleyişinin sorunsuz şekilde çalışmasını sağlamak için çok önemlidir. Bununla birlikte, kişinin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yüzdesi, çeşitli yaşam tarzı faktörlerine; hatta çevresel değişikliklere bağlı olarak değişebilir. Araştırmalara göre, kırmızı kan hücresi sayısı yüksek irtifada artma eğilimi gösterir. Egzersiz, özellikle de kuvvet antrenmanı HCT seviyelerini etkileyebilir.
HCT seviyelerine ne zaman bakılır?
HCT nedir, artık biliyorsunuz. Peki, doktorlar HCT seviyelerini neden kontrol ediyor?
Kırmızı kan hücresi üretimini veya yaşam döngüsünü etkileyebilecek birçok faktör var. Bu nedenle, bir tıp uzmanının bu durumları teşhis etmesi zor olabilir. Doktorlar, kişinin kırmızı kan hücresi sayısının bir sağlık durumunu etkileyip etkilemediğini doğrulamak için HCT testine başvururlar. Genellikle HCT seviyelerini tam kan sayımının (CBC) bir parçası olarak test ederler.
Bir tam kan sayımı, bir dizi testten oluşur ve şunları içerebilir:
- Kırmızı kan hücresi sayımı
- Retikülosit sayısı (genç kırmızı kan hücreleri)
- Hemoglobin seviyelerinin bir analizi
- Boyut ve şekil dahil olmak üzere kırmızı kan hücrelerinin analizi
- Beyaz kan hücresi testleri
- Trombosit testleri
Doktor ayrıca kişinin cinsiyetini, ırkını ve yaşını da dikkate alacaktır. Çünkü orak hücreli anemi gibi belirli kan hastalıklarının, çeşitli demografik grupları daha yüksek oranlarda etkilediğini belirtmek önemlidir.
Dehidrasyon HCT yüksekliği yapabilir, bu nedenle doktor ciddi dehidrasyonun bir kişinin semptomlarının nedeni olduğundan şüpheleniyorsa bu test yararlı olabilir. Son olarak, kemoterapinin kişinin kemik iliği üzerindeki etkisini izlemek için de sık sık HCT testleri istenebilir.
Normal (ideal) HCT seviyeleri nelerdir?
Çoğu kişi HCT düşüklüğü veya HCT yüksekliği yaşayıp yaşamadığını anlamak üzere bu değerin normal aralığını merak etmekte. Kan testlerinizi doğru şekilde yorumlayabilecek tek kişi, doktorunuz.
Söz konusu normal HCT seviyeleri olduğunda cinsiyet ayrımı bulunmakta. Buna göre ideal HCT seviyeleri şu şekilde açıklanabilir:
Erkek: %41-50 (*)
Kadın: %36–48 (*)
Çocuklar: Yaşlarına ve cinsiyetlerine bağlı olarak %30-44 (*)
Yeni doğan bebeklerde ise yaş aldıkça kademeli olarak azalan HCT seviyeleri görülür (*).
Eğer kişi yakın zamanda kan nakli aldıysa, bu durum da sonuçları etkileyebilir. Ek olarak, hamilelik sırasında vücut kan hacmini arttırdığı için hamile bireyler HCT düşüklüğü yaşayabilirler. Sigara ve KOAH gibi kronik akciğer hastalıkları da HCT yüksekliğine yol açabilir.
HCT düşüklüğü belirtileri
Eğer kişide HCT düşüklüğü söz konusuysa, aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
- Soluk ten
- Zayıflık
- Tükenmişlik
- Düşük enerji
- Nefes almada zorluk
- Düzensiz kalp atışı
- Soğuk eller veya ayaklar
HCT düşüklüğü belirtileri aynı zamanda hemoglobin düzeylerinin normalden düşük olduğu bir durum olan anemiye de işaret edebilir. Hemoglobin, vücutta oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir. Hafif anemi tedavi edilebilir ve özellikle kadınlarda yaygındır. Şiddetli anemi ise daha kapsamlı tedavi gerektirebilir ve altta yatan ciddi bir sağlık durumuna işaret edebilir.
HCT düşüklüğü nedenleri
Uzmanlar HCT seviyelerinin düşüşünün altında birçok faktörün yatabileceğini öngörüyor. İşte bunlardan bazıları:
Besin eksiklikleri
Kişinin diyetinde B12, folat veya demir eksikliği olabilir. Bu da HCT düşüklüğü ile birlikte besin eksikliği anemisine yol açabilir.
Kronik kanama
HCT düşüklüğü nedenlerinden bir diğeri ise kronik kanamalara neden olan durumlar olarak sayılabilir. Bunlar genellikle, H.pylori bakterisinin neden olduğu yaralar veya çeşitli anti-inflamatuar ilaçların kronik kullanımının neden olduğu sindirim sistemi ülserleri nedeniyle oluşur. Birçok kadın ağır adet kanaması nedeniyle de aşırı kan kaybı yaşayabilir.
Kemik iliği bozukluğu
Kemik iliği bozuklukları, HCT seviyelerinin düşmesine yol açabilir. Buna kemik iliğindeki kök hücrelere zarar veren aplastik anemi de dahildir.
Kanser
HCT düşüklüğüne neden olan kanser türleri lösemi ve lenfoma gibi kemik iliğine yayılan kanserlerdir.
Böbrek yetmezliği
Böbrek hastalıkları, kırmızı kan hücrelerinin üretimini düşürerek HCT seviyelerinin düşmesine yol açabilir.
Talasemi
Talasemi, vücudun hemoglobin ve kırmızı kan hücreleri üretme yeteneğini etkileyen kalıtsal bir kan hastalığıdır. Kişi bu duruma sahip olduğunda, vücudu yeterince HCT üretemez.
Orak hücreli anemi
Orak hücreli anemi, kırmızı kan hücrelerinin şeklini değiştirir. Bu hücreler normalden daha erken ölürler ve bir araya toplanırlar; bu da kan akışını bozar.
Otoimmün rahatsızlıklar
Romatoid artrit ve lupus gibi bağışıklık sistemi hastalıkları da HCT seviyelerini düşürebilir.
HCT yüksekliği nedir?: Belirtileri ve nedenleri
Artık HCT düşüklüğü nedir, biliyorsunuz. Daha önce de belirttiğimiz gibi tıpkı HCT düşüklüğü gibi HCT yüksekliği de sağlığınız açısından zararlıdır. Kişi yüksek HCT seviyelerine sahip olduğunda, aşağıdaki belirtileri yaşayabilir:
- Kızarmış cilt
- Baş dönmesi
- Görüş problemleri
- Baş ağrısı
- Büyümüş dalak
HCT yüksekliği belirtileri, vücudun ürettiği bir durum olan polisitemiye işaret eder. Bu, kanın daha kalın bir dokuda olduğu ve daha kolay pıhtılaştığı anlamına gelir. Henüz polisiteminin kesin bir tedavisi bulunmuyor. Bu nedenle uzmanlar tedavi amacıyla semptom yönetimine odaklanma eğilimindedir. Bundaki temel amaç, genellikle bacaktaki derin bir damarda oluşan bir kan pıhtısıyla gerçekleşen inme ve derin ven trombozunu (DVT) önlemektir.
Bazı durumlarda, dehidrasyon da polisitemiye neden olur. Kişi yeterince su içmediğinde, plazma seviyeleri düşer ve bu, kan hacmindeki kırmızı kan hücrelerinin oranını arttırır. Böyle bir durumda kişi rehidre ederek kırmızı kan hücresi sayısını azaltabilir.
HCT yüksekliğine neden olabilecek bazı durumları ise şöyle sıralayabiliriz; işte HCT yüksekliği nedenleri.
- Akciğer hastalıkları: Akciğerler oksijeni etkili bir şekilde ememediğinde ve oksijen seviyeleri düştüğünde, vücut bunu daha fazla kırmızı kan hücresi üreterek telafi eder. Buna neden olan yaygın bir akciğer hastalığı ise KOAH’tır.
- Kalp hastalıkları: Kişinin kalbinin yapısı, vücuda kan pompalama yeteneğini azaltırsa, hayati organları artık oksijenle devam edemez. Oksijen eksikliğinin üstesinden gelmek için vücut daha fazla kırmızı kan hücresi üretir.
- Böbrek kanseri: Bazen böbrek kanseri hücreleri daha fazla eritropoietin üretir. Eritropoietin, kemik iliğine daha fazla kırmızı kan hücresi oluşturmasını söyleyen bir hormondur.
- Genetik hastalıklar: JAK2 geni, kemik iliğinde yapılan kan hücrelerinin sayısını kontrol eden belirli koşulları etkileyebilir. Birisi mutasyona uğramış bir JAK2 genine sahip olduğunda, vücut kemik iliğine ihtiyaç duyduğundan daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesi için sinyal gönderen bir protein yapabilir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Eğer yorgunluk, halsizlik, görme sorunları ve baş dönmesi dahil olmak üzere yüksek veya düşük HCT seviyelerinin bir işareti olabilecek belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız mutlaka doktorunuza danışın. Bu belirtiler altta yatan bir sağlık sorununu da gösterebilir, bu nedenle kişinin gelecekteki olası komplikasyonları önlemek için zamanında doktora başvurması son derece önemlidir.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
İlginizi çekebilir: Demir eksikliği (kansızlık), demir yüksekliği ve demir alımı konusunda dikkat edilmesi gerekenler
Kaynaklar: 1, 2.
