Kişniş pek çok ülkenin mutfağında kullanılan yaygın bir bitkidir. Maydanoz, havuç ve kereviz ile aynı aileden gelir. Bazı bölgelerde Çin maydanozu olarak satıldığı da görülür. Genellikle çorba ve salatalara eklendiği gibi, baharatlara ve kavurmalara da eklenebilir. Yaprakları genellikle doğranmadan kullanılırken, tohumları ise kuru veya öğütülmüş olarak kullanılır.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
İçindekiler
Kan şekerini düşürmeye yardımcı olabilir
Yüksek kan şekeri tip-2 diyabet için bir risk faktörüdür.
Kişniş tohumları, ekstresi ve yağı ise kan şekerini düşürmeye yardımcı olabilir. Hatta kan şekeri düşük olanlar veya diyabet ilaçları kullananların kişniş tüketiminde dikkatli olmaları gerekir çünkü kan şekerini fazla düşürebilir.
Yapılan bazı deneylerde tohumlarının kan şekerini düşürmek için kandan şekeri alan enzim aktivitesini arttırdığı görülüyor.
Obezitesi ve yüksek kan şekeri olan farelerle yapılan bir çalışmada tek bir doz kişniş tohumu ekstresinin kan şekerini 6 saat içerisinde şeker ilaçları kadar düşürebildiği görülmüş.
Benzer bir çalışmada ise aynı dozda kişniş tohumu ekstresinin diyabetli farelerde kan şekerini düşürdüğü ve insülin salgısını arttırdığı tespit edilmiş.
Bağışıklığı güçlendiren antioksidanlar bakımından zengindir
Kişnişte çeşitli antioksidanlar vardır ve bunlar serbest radikallerden kaynaklanan hücre hasarını önlemeye yardımcı olurlar.
Antioksidanlar aynı zamanda bedendeki inflamasyonla savaşa da yardımcı olurlar.
Bu bileşenler arasında terpinene, quercetin ve tocopheroller bulunuyorlar ve bunların kanser karşıtı, bağışıklığı güçlendirici ve sinir sistemini koruyucu etkilerinin olduğu test tüpü ve hayvan deneylerinde görülüyor.
Yapılan bir test tüpü çalışmasında kişniş tohumu ekstresindeki antioksidanların inflamasyonu azalttıkları ve akciğer, prostat, meme ve kolon kanseri hücrelerinin gelişimini yavaşlattıkları görülüyor.
Kalp sağlığına iyi gelebilir
Bazı deneylerde kişnişin yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi kalp hastalıkları risk faktörlerinde iyileşmeler sağladığı görülüyor.
Kişniş ekstresi aynı zamanda bir diüretik olarak işlev gösterebiliyor ve bedenin fazla sodyum ve sudan kurtulmasına yardımcı oluyor. Bu da tansiyonun düşmesine yardımcı olabilir.
Bazı araştırmalara göre kişniş kolesterol düzeylerini de düşürebiliyor. Kişniş tohumları verilen farelerin kötü kolesterollerinde azalma ve iyi kolesterollerinde artış görülmüş.
Buna ek olarak kişniş gibi güçlü bitki ve baharatlar tüketenlerin tuz alımlarında da azalma görülüyor ve bu da kalp sağlığına iyi gelebilir.
Bol miktarda kişniş tüketilen toplumlarda kalp hastalıklarının ortaya çıkma riski daha düşük olarak görünüyor. Bu özellikle bol tuz ve şeker tüketilen toplumlar için geçerli.
Beyin sağlığını koruyabilir
Parkinson, Alzheimer, MS gibi pek çok beyin rahatsızlığı inflamasyon ile bağlantılıdır.
Kişnişin inflamasyon karşıtı etkileri bu hastalıklara karşı koruma sağlayabilir.
Bir deneyde kişniş ekstresinin sinir hücresi hasarına karşı koruma sağladığı görülüyor ve bunun sebebi muhtemelen antioksidan özellikleri kaynaklı.
Bir başka deneyde kişniş yapraklarının hafızayı iyileştirdiği görülmüş ve bu da Alzheimer hastalığında takviye olarak kullanılabileceği anlamına gelebilir.
Ayrıca bu bitki anksiyetenin kontrol altına alınmasına da yardımcı olabiliyor. Bazı hayvan deneylerinde bazı anksiyete ilaçları kadar etkili olabildiği görülüyor.
Ancak bu konularda insanlar üzerinde daha fazla araştırma gerekiyor.
Sindirim sağlığına iyi gelebilir
Kişniş tohumlarından elde edilen yağ sindirimi hızlandırabilir ve daha iyi hale getirebilir.
32 irritabl bağırsak sendromuna sahip kişiyle 8 hafta süren bir çalışmada, günde üç defa 30 damla kişniş içeren bitkisel ilaç tüketiminin karın ağrısı, şişkinlik ve rahatsızlık konusunda plasebo grubuna göre çok daha iyi sonuçlar verdiği görülmüş.
Kişniş ekstresi geleneksel İran tıbbında iştahı artırıcı olarak kullanılıyor. Bir fare deneyinde onun iştahı arttırdığı da görülmüş.
Enfeksiyonlarla savaşabilir
Kişnişte belli enfeksiyonlarla savaşa yardımcı olabilen mikrop karşıtı bileşenler bulunuyor.
İçindeki dodecenal maddesi, gıda zehirlenmelerinin temel sebeplerinden birisi olan Salmonella bakterisine karşı savaşabiliyor.
Ayrıca bir test tüpü deneyinde kişniş tohumlarının idrar yolu enfeksiyonları ile savaşa da yardımcı olduğu görülüyor.
Başka bir çalışmada ise onun yağının antibakteriyel karışımlarda kullanılması gerektiği belirtiliyor.
Cildi koruyabilir
Kişnişin cilde pek çok faydası var ve bunlar arasında dermatit gibi hafif tahrişler de bulunuyor.
Bir çalışmada ekstresinin tek başına bebeklerde tahrişi engellemekte başarısız olduğu görülmüş ancak diğer yatıştırıcı malzemelerle birlikte güzel sonuçlar alınmış.
İçindeki antioksidanlar cildin yaşlanmasına sebep olan hücre hasarını önlemeye de yardımcı olabilirler ve ayrıca UVB ışınlarına karşı koruma sağlayabilirler.
Buna ek olarak pek çok insan kişniş yaprağı suyunu sivilce, pigmentasyon, yağlılık ve kuruluk için kullanıyor. Ancak bu alanlarda yeterince araştırma yok.
Beslenmenize eklemesi kolaydır
Bitkinin tüm bölümleri tüketilebilirdir ancak tohumları ve yapraklarının tadı birbirinden çok farklıdır. Tohumları daha topraksı bir aromaya sahipken, yaprakları biraz acıdır ve bazı insanlar sabun gibi tadı olduğunu bile söylerler.
Tohumlarını hamur işi gıdalara, sebzelere, kavurmalara ve mercimek yemeklerine ekleyebilirsiniz. Isındığı zaman aroması da ortaya çıkar ve bu nedenle makarna ve hamurlarda kullanılabilir.
Yaprakları ise genellikle çorbalarda, salatalarda, domates soslarında ve makarna soslarında kullanılır. Ayrıca sarımsak, yer fıstığı, Hindistan cevizi sütü ve limon suyuyla birlikte püre haline getirerek marinasyon malzemesi elde edebilirsiniz.
Sonuç olarak kişniş kokulu, antioksidan zengini bir sebzedir ve mutfakta kullanımı geniş olduğu gibi sağlığa faydaları da vardır.
Kan şekerini düşürebilir, enfeksiyonlar ile savaşabilir, kalp, beyin ve cilt ile sindirim sağlığına iyi gelebilir.
Hem tohum hem de yaprakları beslenmenize kolayca eklenebilir.
Ancak yukarıda bahsedilen çalışmalarda genellikle konsantre ekstresi kullanıldığında tohum ve yapraklarını tüketmenin aynı faydaları ne düzeyde sağlayabileceği henüz bilinmiyor.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
Kaynak: healthline
İlginizi çekebilir: Fo-Ti bitkisi nedir, faydaları nelerdir?
