Tirmit mantarı veya Latince ismiyle lactifluus volemus, yenilebilir mantarlar arasında en çok aranan mantarlardan bir tanesidir. Ilıman, subtropikal ve tropik iklimin görüldüğü yerlerde yetişen tirmit mantarı, çeşitli ağaç türleriyle mikorizal bir ilişkiye sahiptir.
Tirmit mantarının ait olduğu Kirmitgiller (Russulaceae) ailesinde pek çok benzer tür bulunmakla birlikte bunların hiçbiri zehirli değildir. Bununla birlikte diğer mantar türlerinin tadı kötü olabildiği için mantar toplarken bunun tirmit mantarı olduğundan emin olmanız daha iyi olacaktır.
Kahverengimsi-turuncumsu rengiyle, bulaştığı her şeyi kahverengiye boyayan beyaz sütüyle ve balıksı kokusuyla kolayca ayırt edilebilen tirmit mantarı oldukça lezzetlidir. Balıksı kokusu pişirildiğinde kaybolan bu mantar, bademe benzer hafif bir tada sahiptir.
Tirmit mantarı özellikleri
- Ekoloji: Meşe ve diğer sert ağaçların yanı sıra kozalaklı ağaçlarla mikorizaldir. Tek başına, dağınık ya da toplu halde görülebilir. Yaz ve sonbahar aylarında yetişir.
- Şapka: 3 ila 13 cm arasındadır. Başlangıçta içe doğru kıvrılmış olan şapka zamanla düz hale gelir. Yüzeyi pürüzsüz ya da hafif kırışıktır. Gençken hafif kadifemsi bir dokuya sahiptir. Kahverengimsi-turuncumsu renktedir. Ancak bazen daha koyu renklerde de olabilir. Rengi genelde merkeze doğru daha koyudur.
- Lameller: Lameller genelde sapa yapışıktır. Sık aralıklıdır. Kremsi-beyazımsı renge sahiptir. Zarar gördüğünde rengi kahverengiye döner. Lameller kısa veya uzun olabilir. Kesildiği zaman çok miktarda beyaz süt (sıvı) üretir.
- Sap: 5 ila 10 cm uzunluğunda ve 0,5 ila 2,5 cm kalınlığındadır. Rengi şapkayla aynıdır ya da daha soluktur. Pürüzsüz olmakla birlikte bazen dikey çizgilere sahip olabilir veya sapın içi boşalmaya başlamış olabilir.
- Süt (sıvı): Beyazdır. Bol miktardadır. Havaya maruz kaldığında bazen kahverengileşebilir. Değdiği yeri kahverengiye boyar.
- Kokusu: Pişirildiğinde kaybolan belirgin bir balık kokusu vardır. Bu koku yalnızca balığı andırmakla kalmayıp çok güçlü ve kötü bir kokudur. Toplandıktan sonra daha güçlü hale gelir ve kurutulduğunda ise daha da yoğun hale gelir. Mantarın nemini kaybetmesi, kokunun yoğunlaşmasına neden olur.
- Tadı: Hafif bir tadı vardır.
- Yenilebilirlik ve toksisite: Çiğ halde hoş olmayan bir kokuya sahip olmasına rağmen eti oldukça lezzetli olan değerli bir mantardır. Koku, pişirme sırasında kaybolur ve zengin bir lezzete dönüşür. Mantarı pişirirken sertleşmesini engellemek için yavaş pişirmek gerekir. Güveçlere ya da soslara eklenerek tüketebilir. Mantarı kaynatmak ya da haşlamak, yapışkan hale gelmesine neden olabilir. Mantarı kesmeden ya da dilimlemeden pişirmek, yerken lezzetinin daha fazla olmasını sağlar. Bununla birlikte istendiğinde dilimlenerek ya da küp küp kesilerek yemeklere eklenebilir.
- Benzerleri: Tirmit mantarının benzerlerinden bir tanesi, Lactifluus corrugis mantarıdır. Bu mantarın gençken ince, beyazımsı-grimsi keçeyle kaplanmış gibi görünen bir şapkası vardır. Olgunlaştığında şapka genelde oluklu hale gelir. Lamelleri, tirmit mantarına göre daha koyu renktedir. Mantarın çok hafif balıksı kokusu olabileceği gibi hiç kokusu olmayabilir. Turuncu şapkası ve sütünün kahverengi leke bırakması nedeniyle tirmit mantarı ile karıştırılabilir.
Tirmit mantarı ile karıştırılabilen bir diğer tür, lactifluus hygrophoroides’tir. Görünüş olarak tirmit mantarına benzeyen bu mantarın lamelleri daha geniş aralıklıdır ve sütünün rengi değişmemektedir. Ayrıca balıksı kokuya sahip değildir. Tirmit mantarı gibi bu mantar da yenilebilir bir türdür.
İlginizi çekebilir: Türkiye’de yetişen yenilebilir mantar çeşitleri
