Vertigo enfeksiyonlardan, migrenden, sakatlanmalardan ve başka rahatsızlıklardan kaynaklanabilir. Altta yatan sebebi tedavi etmek onun verdiği rahatsızlığı gidermenin ve uzun vadeli rahatlama sağlamanın en iyi yoludur. Vertigo temel olarak sizin veya çevrenizin döndüğü algısını yaratan yanlış bir duyu hissidir. Baş dönmesine benzerdir ancak tam olarak aynı şey değildir.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
İçindekiler
Vertigo türleri
Vertigonun iki kategorisi var: periferik vertigo ve santral vertigo.
Periferik vertigo
Periferik vertigo en yaygın görülen türüdür. İç kulaktaki bir problem veya dengeyi sağlayan vestibüler sinirdeki bir problemden kaynaklanır.
Santral vertigo
Santral vertigo beyindeki problemlerden kaynaklanır. Aşağıdakiler başta olmak üzere çeşitli sebeplerden olabilir:
- İnme
- Beyin tümörü
- Migren
- Travmatik beyin sakatlığı
- Enfeksiyon
- Multipl skleroz
Vertigonun yaygın sebepleri şöyle:
- İyi huylu pozisyonel vertigo: Bu en yaygın vertigo sebebidir ve yoğun, kısa bir dönme veya hareket hissi yaratır. Bu nöbetler baş hareketlerindeki ani değişimler ile tetiklenirler.
- Enfeksiyon: Vestibüler sinirleri etkileyen viral enfeksiyonlar yoğun ve devamlı vertigoya sebep olabilirler.
- Meniere hastalığı: İç kulakta aşırı sıvı birikimi sonucunda ortaya çıkar ve bunun sonucunda saatler boyu sürebilen ani dönme nöbetleri gelebilir.
- Migren: Migren kaynaklı vertigo bir dakikadan saatlere kadar sürebilir.
- Baş veya boyun sakatlığı: Boyun ve başın travmatik sakatlanmaları sonucunda vertigo ortaya çıkabilir, özellikle de vestibüler sistemin hasarı sonucunda oluşur.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar vertigoya ve ayrıca duyma kaybına, kulak çınlamasına ve sersemliğe yol açabilirler.
İyi huylu pozisyonel vertigo
Rahatsız edici olabilse de nadiren ciddidir ve düşme riskini arttırma dışında başka bir sorun yaratmaz.
Belirtileri şöyledir:
- Sersemlik
- Çevrenizin veya sizin döndüğünüz hissi
- Dengesizlik
- Bulantı
- Kusma
Stres, vertigoya sebep olabilir mi?
Stres her ne kadar vertigoya doğrudan sebep olmasa da, onu kötüleştirebilir. Bunun yanında 2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre yoğun stres vertigoya sebep olabilen inme riskinde artışa sebep olur.
Belirtileri
Vertigonun en yaygın belirtileri arasında baş dönmesi vardır ve genelde baş hareketleri ile daha kötü hale gelir. Hasta genellikle bir dönme hissi tarif eder ve oda yahut nesneler hareket ediyor gibi görünürler.
Vertigonun diğer belirtileri şöyle:
- Terlemede artış
- Bulantı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Kulaklarda çınlama
- Duyma kaybı
- İstemsiz göz hareketleri
- Denge kaybı
Tedavi
Tedavi seçenekleri altta yatan sebebe göre değişecektir. Belirtileri iyileştirmek için vestibüler rehabilitasyon terapisi veya ilaçlar kullanılabilirler.
Yeniden konumlandırma manevraları
Epley manevrası olarak bilinen manevra, iyi huylu pozisyonel vertigoyu rahatlatmak için kullanılır.
Bu özel baş manevrası kullanılarak iç kulaktaki dönmeye sebep olan kristaller yerinden oynatılırlar.
Her tedavi seansında baş 30-60 saniye boyunca bir tarafa doğru tutulur ve her pozisyon gerekirse tekrar edilebilir.
Uzmanınız bu süreçte hareketleri yönetecektir. Ayrıca evde uygulayabilmeniz için de rehberlik edebilir.
İlaçlar
Bazı antihistamin yani alerji ilaçları vertigo kaynaklı problemlerin giderilmesinde kullanılabiliyor. Ancak kafa karışıklığına ve hatta yaşlılarda amneziye sebep olabilir.
Egzersizler
Vertigo belirtilerini hafifletmek için kullanılan çeşitli egzersizler mevcut. Bunlar genellikle dengeyi iyileştirmek için belli pozisyonlarda kalmayı veya olduğunuz yerde adım saymayı içeriyorlar. Bu egzersizler vestibüler rehabilitasyon terapisinde kullanılanlara benzerdirler.
Bu egzersizler kişiye ve belirtilerine göre uygulanırlar. Detaylı bir klinik incelemenin ardından üç yöntemden bir tanesi uygulanır.
- Baş dönmesine iyi gelen alıştırma egzersizler
- Göz kontrolünü iyileştiren bakış dengeleme egzersizleri
- Denge egzersizleri
Ancak vertigonuz yoğunsa, deneyimli bir fizyoterapistten rehberlik almanız daha doğru olacaktır.
Ameliyat
Vertigonun sebebi beyin tümörü veya baş sakatlanması ise ameliyat gerekli olabilir. Bunun yanında vertigonun sebep olduğu rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olacak çeşitli yöntemler de vardır. Örneğin; ginkgo biloba ve melatonin gibi takviyeler vertigo kaynaklı uyku problemlerini iyileştirmeye yardımcı olabilirler.
Ayrıca vertigo için evde uygulayabileceğiniz çeşitli egzersizler de vardır. Bunlar arasında Brandt-Daroff egzersizleri, Semont manevrası ve Foster manevrası bulunuyor.
Vertigo için öz yağlar
Lavanta yağı gibi öz yağlar baş dönmesi ve bulantıları gidermeye yardımcı olabilirler.
Ancak şu anda öz yağların vertigo tedavisinde kullanımına dair bir çalışma bulunmuyor.
Vertigo teşhisi
Doktorunuz klinik muayene ve belirtiler ile tıbbi geçmişinize göz atarak tanı koyabilir. Ayrıca çeşitli gözlemler ve klinik testler de vertigo değerlendirmesinde yardımcı olabilirler. Bunlar arasında baş darbe testi, Dix-Hallpike manevrası gibi seçenekler bulunuyorlar.
Bazı vakalarda vertigo teşhisi için tarama ve duyma testleri ile denge testi gibi başka testler de gerekli olabilirler.
Vertigo ne kadar sürer?
İyi huylu pozisyonel vertigonun işaret ve belirtileri gelip gidebilirler ve belirtiler genelde bir dakikadan az sürer. Meniere hastalığında ise nöbetler 20 dakikadan uzun olabilirler. Migren kaynaklı vertigo ise dakikalar veya saatler sürebilir.
Vertigo ve baş dönmesi farkı
Vertigo ve baş dönmesi genellikle karıştırılır ancak vertigoda genelde herhangi bir hareket olmamasına rağmen dünya döner gibi olur. Baş dönmesi ise biraz daha genel bir terimdir ve bir dengesizlik hissini tarif eder.
Gebelikte vertigo
2020 yılında yapılan bir çalışmaya göre vertigo gebeliğin ilk trimesterinde en çok rapor edilen vestibüler belirtidir. İyi huylu pozisyonel vertigo hamilelikte çok yaygındır. 2017 yılındaki bir araştırmaya göre kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla görüldüğü belirtiliyor.
Hamilelikte vertigoyu tetikleyebilecek bazı sebepler şöyle:
- Hormon düzeylerindeki dalgalanmalar
- Çok uzun yatak istirahati
- D vitamini ve kalsiyum gibi belli besinlerin metabolizmasındaki değişimler
Pek çok insan gebelikte baş dönmesi yaşar. Bunun sebepleri çoktur ancak dengesiz kan şekeri de bir sebebi olabilir.
Üçüncü trimesterde bebek karındaki organlara baskı yapar ve bu da sırtüstü yatınca baş dönmesi yapabilir.
Vertigo kalıtımsal mıdır?
Bazı durumlarda vertigo kalıtımsal olabilir. Özellikle migren kaynaklı vertigo vakalarında sık görülür. Sonuç olarak vertigo enfeksiyonlar, migren, sakatlanmalar ve başka rahatsızlıklar gibi pek çok faktörden kaynaklanır.
Altta yatan sebebi tedavi etmek onun verdiği rahatsızlığı azaltmanın en etkili yoludur. Ayrıca faydalı olabilecek pek çok ev reçetesi, egzersiz ve ilaç bulunuyor. Eğer vertigonuz varsa, ilk olarak doktorunuzla görüşmeniz ve bir tedavi planı oluşturmanız doğru olacaktır.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
Kaynak: healthline
İlginizi çekebilir: Sürekli başım dönüyor: Baş dönmesinin nedenleri nelerdir?
