Açelya az yapraklı, gölgeyi seven ve devamlı yeşil kalan bir bitkidir. Etkileyici beyaz, mor, sarı ve kırmızı çiçeklere sahiptir ve bunlar arasındaki tonları da barındırabilir. Bahar aylarında bahçenizde huni şekilli filizler ortaya çıkacaklardır. Açelyanın her gün en az dört saat gün ışığına ve çok sıcak yaz aylarına sahip yerlerde öğleden sonra gölgesine ihtiyacı vardır. Toprağı nemli, asidik ve besleyici olmalıdır.
Açelya en iyi bahar ve sonbahar başları döneminde dikilmelidir. Gelişimi türüne göre değişir ancak çoğu yavaş gelişimlidir. Tam boyutuna ulaşması 10 yılı bulabilir. Açelyanın insanlar ve hayvanlar için toksik olduğunu da unutmamak gerekiyor.
İçindekiler
Açelya Bakımı
Açelya yetiştirmek için dikkat edilmesi gereken temel şeyler şöyledir:
- Gevşek, su drenajı iyi, asidik toprakta yetişir.
- Toprağın yeterince asidik olduğunu görmek için numune ile pH ölçümü yaptırın.
- Nötr ve alkali topraklarda turba yosunu ile drenajı iyileştirin ve toprağın asitliğini arttırın.
- Yoğun toprağa sahip yerlerde yapay banketler oluşturun, böylece toprak daha gözenekli olabilir.
- Toprağı nemli tutmalısınız ancak su içinde olmamalı.
- Bitkinin her gün en az dört saat güneş alması gerekiyor. Çok sıcak yerlerde biraz gölge de alan yerlere dikin.
Işık
Açelya bir kaç saat sabah güneşi aldıktan sonra kısmen gölgede kalacağı yerlerde iyi yetişir. Böylece hava çok sıcak olursa çiçeklerin solmaları önlenir. Açelya soğuk iklimlerde tüm gün güneş alsa da olur ama sıcak bölgelerde biraz gölgeye izin verilmeli.
Toprak
Açelya pH değeri 4.5-6 aralığında olan asidik toprakları sever. Bu nedenle saksıda alırsanız içi turba yosunu ile dolu olacaktır. Toprağın drenajı her zaman iyi olmalıdır ve bol organik maddeye sahip yüksek besinli olmalıdır. Açelya çam iğneleri gibi doğal malçların yaygın olduğu yerlerde daha iyi yetişir.
Su
Açelyanın çiçek açması için su gerekir. Bahardaki yağmurlar genelde iyi işe yararlar. Fakat bahar ayları kuru geçerse fazladan sulamak fayda sağlar.
İlginizi çekebilir: Yaprak Güzeli Çiçeği Bakımı
Sıcaklık ve Nem
Açelyanın sıcak ve neme dayanıklılığı türüne göre değişir ve bu nedenle dikim alanına uygun bir türünü seçmek çok önemlidir. Çok soğuk olursa filizlenme olmaz, çok sıcak olursa bitki ve çiçekler sıcaktan yanabilirler. Ayrıca mantarlanma da sıkıntı olabilir ve bu nedenle hava dolaşımı iyi olmalı ve çiçekler birbirlerine çok yakın dikilmemeliler.
Gübreleme
Açelya biraz gübreleme yapılırsa iyi yetişir. Kış sonunda veya bahar başında gübreleme yapmak gerekir fakat Mart’ın son haftasından sonra gübreleme yapmayın.
Asitleştirici gübreler toprağın nötr veya alkali olduğu bölgelerde faydalı olurlar. Eğer toprağın nasıl olduğunu bilmiyorsanız nitrojen, fosfor ve potasyum içeren gübreler işinize yarayabilirler.
Budama
Açelyanın budanması mecburi değildir çünkü biraz kendi haline bırakılırsa en iyi büyümeyi gösterir. Bununla birlikte hafifçe bir budama daha dolgun bir çalı ve iyi bir büyüme elde etmenizi sağlayabilir. Yaz aylarında filiz verir ve bu nedenle bahar sonunda çiçekler düştüğü zaman budama yapmak en iyisidir.
Ölmüş çiçeklerin başlarını kopartmak bitkinin daha iyi görünmesini sağlayacaktır ve ayrıca onun enerjisini yeşil bölgelere aktarmasına yardımcı olacaktır. Fakat mevcut çiçeklerin altında gelecek senenin filizleri oluştukları için bu iş dikkatle yapılmalı. Dikkatli olmazsanız gelecek senenin çiçeklerini kopartmanız da mümkündür.
İlginizi çekebilir: Yakut Kolyesi Çiçeği Bakımı
Saksı Değiştirme
Açelyanın küçük türleri saksıda oldukça iyi yetişir. Özellikle bahçe toprağınız uygun değilse saksıda yetiştirmek daha iyi olabilir.
Saksının genişliğinin ve derinliğinin iyi olması gerekir. Seramik ve beton saksılar en iyisi olurlar. Toprağı hafif, drenajı iyi ve asidik olmalıdır. Perlit veya vermikulit destekli saksı toprakları genelde uygun olurlar.
Saksıdan bahçeye aktarmak gerektiğinde saksı kadar derin bir çukur kazın ama genişliği saksının iki katı olsun. Biraz turba yosunu ve kompost ekleyerek toprağın pH değerini ve dokusunu iyileştirin.
Kış Dönemi
Yaz ortasından sonra açelyanın beslenmesi azaltılmalıdır ve sulama ise sonbahar başlarında biraz azaltılarak bitkinin kışa hazırlanması sağlanmalıdır. Fakat bir kaç sert dondan sonra bitkiye tekrar derin sulama yapmak soğuk yanmalarına engel olacaktır.
Bitkinin uyumasının ardından dibini biraz malçlamak fayda sağlayabilir. Fakat malç bitkinin gövdesinden biraz uzakta olsun. Toprak ısınınca bunu kaldırmanız gerekecektir.
Eğer açelyanızda kış hasarı görürseniz, kışları üstünü bir şeyle kapatarak biraz korumanız gerekiyor olabilir. Bu çok çekici bir çözüm olmadığından genelde soğuğa dayanıklı türler seçmek uygun olabilir.
İlginizi çekebilir: Latin Çiçeği Bakımı Nasıl Yapılır?
Yaygın Hastalıklar ve Böcekler
Açelyayı etkileyen hastalık ve böcekler genelde türüne ve bölgesine göre değişim gösterirler. Ancak genel olarak hastalık ve böceklere karşı açık bir bitki olduğunu bilmekte fayda var.
Çeşitli yaprak bitleri, çekirgeler, solucanlar, tırtıllar, maytlar, sinekler gibi şeyler ona saldırabilirler. Neem yağı gibi bazı yağ türleri bu böceklere karşı fayda sağlayabilirler. Ayrıca bahçenizde avcı böcekler olması da fayda sağlayacaktır.
Mantarlanma ve viral hastalıklar da açelyaya saldırabilirler. Bunlar genelde kozmetik sıkıntılara yol açıp ciddi hasar yaratmazlar ama genelde mantar ilaçları işe yarar. Fakat köklerde çürümeye sebep olan mantarlar bitkinin ölmesine sebep olabilirler. Bunlar genellikle sıkı, ıslak ve drenajı kötü topraklarda ortaya çıkarlar ama toprağınızda bu mantarlar varsa bazı açelya türlerini yetiştirmeniz mümkün olmayabilir. Yaygın mantar türlerine direnci olan türlerini seçmek daha iyi olacaktır.
Açelyanın Çiçek Açması Nasıl Sağlanır?
Uygun konumdaki olgun ve sağlıklı bir açelya, genelde müdahale etmeden çiçek açar. Fakat sizinki açmıyorsa bunun sebepleri şunlar olabilirler:
- Çok fazla azot bitkinin bol bol yeşillenmesini sağlar ama çiçek açmaz. Eğer besliyorsanız dengeli bir 5-5-5 veya 15-15-15 gübre iyi olacaktır. Ayrıca asidik bir gübre de kullanabilirsiniz.
- Çok az güneş de çiçek açmasına engel olabilir. Bu bitki genellikle biraz gölge sever fakat sabahları güneş alması gerekir.
- Saksıda kökleri birbirine dolanmış olanları da çiçek açmayı reddedebilirler. Bu nedenle onu toprağa aktarırken kök topuna bakın ve çok sıkı duruyorlarsa biraz açın.
- Yanlış budama ve yeni filizleri kopartmak da çiçek oluşmasını önler.
Açelya genellikle bahar ortasında çiçek açar fakat bazı türleri daha erken veya geç çiçek açabilirler. Genelde iki hafta boyunca çiçek açar ama yağmur ve rüzgar hasarı bu süreci etkileyebilir. Çiçeklerin kokusu bazı türlerde yoktur, bazılarında ise güzel bir kokusu vardır.
- Kurdele Çiçeği Bakımı Nasıl Olmalı?
- Hosta Çiçeği Bakımı
- Gardenya Çiçeği Bakım Kılavuzu
- Şakayık Çiçeği Bakımı Nasıl Yapılır?
