Açelya, Mart ila Haziran ayları arasında çiçek açan çok yıllık bir bitkidir. Çiçekleri pembeden mora, kırmızıya, turuncuya ve sarıya kadar pek çok renkte olabilen açelya hem bahçede hem de iç mekanda yetiştirilebilir. Bununla birlikte iç mekanda açelya yetiştirmeden önce doğru açelya çeşidinin seçilmesi önemlidir.
Açelyanın yaprak döken çeşitlerinin çoğu kökeni Çin, Kore ve Tayvan olmakla birlikte bazıları ise Japonya’dandır. Yaprak döken çeşitler ise genelde Asya, Doğu Avrupa ve Kuzey Amerika’ya aittir. İç mekanda yetiştirilmek üzere üretilen açelya çeşitleri genelde zor koşullara karşı dayanıklı olan melez bitkilerdir. Açelyaya dair merak ettiğiniz her şeyi ve açelya bakımından dikkat etmeniz gereken püf noktalarını bu yazıda okuyabilirsiniz.
İçindekiler
Açelya Nedir?
Açelya, gölge yerleri seven, çeşitli renklerde çiçekler veren ve iç mekan dekorasyonunda sıkça tercih edilen bir bitkidir. Günde en az 4 saat güneş ışığına ihtiyaç duyan açelya, yaz aylarının sıcak ve kurak geçtiği yerlerde öğleden sonra gölgeye ihtiyaç duyar. Nemli, asitli ve besin değerleri bakımından zengin toprakları seven açelyanın büyüme hızı çeşidine göre değişiklik göstermekle birlikte çoğu açelya çeşidi yavaş büyür. Genelde ilk yılında çiçek açan açelyaların tam boyutlarına ulaşması 10 yılı bulabilir. Uygun şartlar sağlandığında evde bakmak için ideal bir bitki olan açelyanın genel özelliklerini ve ihtiyaçlarını öğrenerek bitkinizin canlı ve sağlıklı olmasını sağlayabilirsiniz. Açelyanın genel özellikleri şu şekildedir:
- Botanik adı: Rhododendron sp.
- Aile: Fundagiller
- Türü: Funda
- Olgunlaştığında ulaştığı ölçüler: 1-6 metre yükseklik, 1-6 metre genişlik
- Güneş isteği: Kısmi, tam
- Toprak isteği: Drenajı iyi toprak
- Toprak pH’ı: Asidik
- Çiçeklenme dönemi: İlkbahar
- Çiçek rengi: Beyaz, pembe, mor, kırmızı, turuncu, sarı
- Toksisite: İnsanlar ve evcil hayvanlar için zehirlidir.
Açelya Nasıl Bakılır?
Açelya genel olarak drenajı iyi ve asidik toprakları seven, günde yaklaşık 4 saat güneş ışığına ihtiyaç duyan ve sıcak iklimlerde gölge ihtiyacı yüksek bir bitkidir. İç mekanda açelya bakmak için dikkat etmeniz gereken noktalar genel olarak şu şekildedir:
Işık isteği
Açelya kısmen güneş ışığı kısmen de gölge ihtiyacı olan bir bitkidir. Bu nedenle açelyaları sabah güneşi alan ve öğleden sonra gölge olan bir yere koymak en iyisi olacaktır. Ancak açelya uyumlu bir bitki olduğu için bu şartlar sağlanamasa da gelişim gösterecektir. Güneş ışığına fazla maruz kalan açelyalar genelde daha kısa gövdeye sahip olup daha fazla çiçek açsalar da çiçeklerin ömrü daha kısa olur. Gölgede yetiştirilen bitkiler ise daha uzun gövdeye sahip daha az çiçek açsalar da bu bitkilerin çiçeklenme dönemleri daha uzun sürer.
Toprak isteği
Açelya, asitli ve drenajı iyi topraklardan hoşlanır. Bu nedenle açelya yetiştirmek için toprağın pH’ının 4,5 ila 6 arasında olmasına dikkat etmek gerekir. Açelya aynı zamanda besin bakımından zengin toprakları sevdiğinden toprakta bol miktarda organik madde bulunması önemlidir.
Su isteği
Açelyaların çiçek açması için suya ihtiyaçları vardır. Yeterince su alamayan açelyalar kuruyacak ve yapraklarında aşağı doğru sarkma olacaktır. Bitkinizde bu belirtileri gördüğünüzde sulama zamanının geldiğini anlayabilirsiniz. Açelyayı yavaş ve derin sulamak, bitkinin birkaç saat içinde kendine gelmesini sağlayacaktır.
Sıcaklık isteği
Açelyanın sıcaklık isteği çeşidine göre farklılık gösterir. Bu nedenle bitkinizin çeşidini nerede bakacağınıza bağlı olarak seçmeniz gerekir. Bununla birlikte genel olarak çok soğuk havalar açelyanın tomurcuklar oluşturamamasına neden olabilir. Çok sıcak havalar ise çiçeklerin yanmasına yol açabilir. Açelyaların hava koşullarına bağlı olarak karşılaşabileceği sorunlardan bir diğer küflenme olabileceği için açelyaları hava akımının olduğu bir yere koymaya dikkat etmek gerekir.
Gübre isteği
Açelyaların daha canlı ve sağlıklı olması için gübre kullanılması gerekebilir. Gübrelemeye kışın sonundan ilkbaharın başlarına kadar devam etmek ve en geç Mart ayının son haftasına kadar devam edilmelidir. Toprak pH’ının asidik veya alkali olduğu yerlerde asitliği arttırıcı gübreler kullanabilir. Toprak pH’ının bilinmemesi halinde ise 15-15-15 gübre genelde yeterli olmaktadır.
Açelya Nasıl Çoğaltılır?
Açelyaların çoğaltılması biraz zaman alsa da bitkinin gövdesinden parça keserek yeni bitkiler yetiştirmeniz mümkündür. Açelyanızı çoğaltmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
- İlkbaharın sonlarında bitkinin yeni saplarından yaklaşık 10-12 cm’lik bir kısmı kesin. Üstteki yapraklar hariç diğer yaprakları koparın.
- Kestiğiniz yerin alt kısmındaki 2,5-3 cm’lik kısmı kazıyın ve sonrasında sapı köklendirme hormonuna batırın.
- Kestiğiniz yeri torf ve perlit karışımı gibi uygun bir ortama dikin. Bitkinin köklenmesini sağlayacak toprağın genelde standart saksı karışımından daha gözenekli ve drenajlı olması gerekir. Köklendirme için en az 15 cm derinliğinde bir saksı seçin.
- Toprakta bitkiyi diktiğiniz yeri nemlendirin ve bastırın. Sonrasında saksıyı plastik bir poşete veya başka şeffaf bir kaba yerleştirin. Saksıyı aydınlık ancak doğrudan güneş ışığı almayan bir yere yerleştirin.
- Bitkinin köklenip köklenmediğini hafifçe çekerek kontrol edin. Genelde 4-8 hafta içinde kök sisteminin gelişmesi gerekir.
- Kökler geliştiğinde saksının üzerindeki plastiği çıkarın ve bitkiyi beslemeye devam edin. Yeni oluşan açelyaya kış boyunca ve sonraki bahar ayına kadar aynı saksıda bakın. Bitkide yeni oluşumlar görüyorsanız, bitkinizi yeni saksısına alma zamanınız gelmiş demektir.
Açelya Neden Solar?
Açelyanızın yapraklarının solmasına ve sararmasına neden olan çeşitli faktörler olabilir. Bu faktörleri ve neler yapabileceğinizi aşağıda okuyabilirsiniz.
Toprak pH’ı asidik değil
Toprak pH’ının alkali olması, yapraklarda sararmaya neden olabilir. Alkalin, açelyalarda demir gibi besinlerin emilimini zorlaştırarak yaprakların solmasına yol açabilir. Demir eksikliği, açelyalarda yaprak sararmasının en önemli nedenlerinden bir tanesidir. Bitkinizin yapraklarında sararma varsa öncelikle toprak pH’ını ölçebilir ve sonrasında toprağın asiditesini arttırmak için gübre kullanabilirsiniz.
Bitki yeterince su alamıyor
Yapraklarda solma bitkinin yeteri kadar su alamadığı için stres olduğunu gösteriyor olabilir. Açelyalar kuraklığa dayanıklı bitkiler olmadıkları için düzenli sulamaya ihtiyaç duyar. Özellikle iklimin kuru olduğu yerlerde bitkinin kuraklık yaşamaması adına haftada en az 3 kez sulanması gerekir. Ayrıca toprağa ekleyeceğiniz kompost ile nemi arttırabilir ve bitkinin köklerinin nemi daha iyi çekmesini sağlayabilirsiniz.
Toprağın drenajı iyi değil
Yapraklarda sararma kök çürümesini gösteriyor olabilir. Açelya toprağının nemli olması gerekiyor olsa da drenajı kötü olan ve su tutan toprak, bitkinin köklerinin çürümesine neden olabilir. Sorunun toprağın drenajı olup olmadığını toprağın yapısından anlayabilirsiniz. Toprağın drenajı iyi değilse saksıyı değiştirebilir ve toprağa drenajı arttıran malzemeler ekleyebilirsiniz.
Toprağın nitrojeni az
Toprağın nitrojeninin az olması, yapraklarda solmaya neden olan faktörlerden bir diğeridir. Köklerin ihtiyacı olan nitrojene ulaşamaması halinde yapraklarda sararma olabilir. Bu durumda gübre olarak nitrojen kullanabilirsiniz. Ancak kışın bitki gübre olmadan idare edebileceği için gübre ilavesini bahar ayında da yapabilirsiniz.
Açelya Neden Çiçek Açmaz?
Normalde uygun şartlarda bulunan, olgunlaşmış ve sağlıklı bir açelyanın çiçek açması gerekir. Açelyanızın çiçek açmamasının nedenlerini ve neler yapabileceğinizi aşağıda okuyabilirsiniz.
- Toprakta çok fazla nitrojen olması nedeniyle bitki yeşil olmasına rağmen çiçek açmıyor olabilir. Bu durumda bitkiniz için 5-5-5 veya 15-15-15 gübre kullanabilirsiniz.
- Bitkiniz çok az güneş aldığı için çiçek açmıyor olabilir. Açelya genelde sabah güneş ışığı alıp öğleden sonra almadığında en iyi şekilde yetişir. Bitkinizin yerini değiştirerek çiçek açmasını teşvik edebilirsiniz.
- Kökleri dolanmış bitkiler çiçek açmayabilir. Bu nedenle açelyayı saksıya dikerken köklerinin incelenmesi ve kökler birbirine dolaşık duruyorsa köklerin elle ayrılması gerekir.
- Erken budama, erken oluşan çiçek tomurcuklarının kesilmesine neden olarak bitkinin çiçek açmasını engelleyebilir. Bu nedenle bitkinizi budarken yalnızca ölü yaprakları budamaya dikkat edin.
İlginizi çekebilir:
- Afrika Menekşesi Bakım Kılavuzu
- Aşk Merdiveni Bakım Kılavuzu
- Areka Palmiyesi Bakım Kılavuzu
- Aloe Vera Bakım Kılavuzu
- Antoryum Bakım Kılavuzu
